Οικονομία

Από τη Lehman Brothers σε μια νέα κρίση του καπιταλισμού;

Σε κοινή συνέντευξή τους στο Spiegel οι κορυφαίοι γερμανοί οικονομολόγοι Π. Μπόφινγκερ και Κλ. Φουστ σχολιάζουν τα νέα σύννεφα πάνω από τα διεθνή χρηματιστήρια αλλά και την χρόνια πολιτική των χαμηλών επιτοκίων.

«Οι κρίσεις δεν επαναλαμβάνονται ποτέ με τον ίδιο τρόπο, εμφανίζονται διαρκώς με άλλα πρόσωπα γι' αυτό και είναι δύσκολο να προβλεφθούν», αναφέρει ο επικεφαλής του Κέντρου Ευρωπαϊκών Οικονομικών Ερευνών (ZEW), Κλέμενς Φουστ, σε μια σπάνια κοινή συνέντευξή του με τον συνάδελφό του και καθηγητή Οικονομικών στο Πανεπιστήμιο του Βίρτσμπουργκ, Πέτερ Μπόφινγκερ, στο νέο τεύχος του Der Spiegel. Στην ίδια παραδοχή με τον Φουστ φαίνεται να καταλήγει και ο Μπόφινγκερ, ο οποίος εκτιμά ότι η κρίση που παρατηρείται τις τελευταίες εβδομάδες στα διεθνή χρηματιστήρια δεν μπορεί να παραλληλιστεί, ακόμη τουλάχιστον, με την κρίση που προέκυψε ως απόρροια της κατάρρευσης της αμερικανικής επενδυτικής τράπεζας Lehman Brothers εν έτει 2008. «Tότε είχαμε μια τεράστια δανειακή έκρηξη στις ΗΠΑ, τη Μεγάλη Βρετανία και άλλες χώρες. Σήμερα πρόκειται για κάτι άλλο», αναφέρει ο Πέτερ Μπόφινγκερ, υπογραμμίζοντας ότι η χώρα που επηρεάζεται περισσότερο είναι η Κίνα.

Ίδια πολιτική σε ΗΠΑ και ΕΕ, διαφορετικά αποτελέσματα

O Πέτερ Μπόφινγκερ, καθηγητής Οικονομικών στο Πανεπιστήμιο του Βίρτσμπουργκ με ειδίκευση στην ευρωπαϊκή νομισματική πολιτική

Πώς όμως σχετίζεται η πολιτική των χαμηλών επιτοκίων μεγάλων κεντρικών τραπεζών με τη νέα κρίση που διαγράφεται στις παγκόσμιες αγορές; Οι δύο κορυφαίοι οικονομολόγοι εκτιμούν ότι πρόκειται για ένα περίπλοκο θέμα, για το οποίο δεν μπορούν να γίνουν εύκολα γενικεύσεις. Ενώ στον ιδιωτικό τομέα των βιομηχανικά προηγμένων χωρών η πολιτική των χαμηλών επιτοκίων οδήγησε αρχικά σε μείωση των χρεών από το 2008 και εφεξής, δεν συνέβει το ίδιο και με τα κρατικά χρέη τα οποία αυξήθηκαν αντί να μειωθούν, σημειώνει ο Μπόφινγκερ. Σε κάθε περίπτωση, ο ίδιος θεωρεί ότι «η πολιτική των χαμηλών επιτοκίων στις ΗΠΑ μεταξύ 2002 και 2005 ήταν σίγουρα λανθασμένη επειδή συνοδευόταν από μια κακή τραπεζική εποπτεία (…), ενώ από το 2008 και μετά ήταν ορθή και κατάφερε να αποτρέψει μία δεύτερη μεγάλη ύφεση στις ΗΠΑ. Οι ΗΠΑ αντέδρασαν νωρίς και επιθετικά επιβάλλοντας αυτή την πολιτική χαμηλών επιτοκίων, η οποία τελικά λειτούργησε πολύ καλά».

Από τη μεριά του, ο Κλ. Φουστ υπογραμμίζει ότι η κατάσταση στην Ευρώπη ήταν εξαρχής διαφορετική από εκείνη που επικρατούσε στις ΗΠΑ λίγο-πολύ την ίδια εποχή. «Έχουμε μια νομισματική ένωση με πολύ διαφορετικές μεταξύ τους εθνικές οικονομίες. Η νομισματική πολιτική στην Ευρώπη δεν δρα άμεσα κατευναστικά, ενώ είναι η ίδια που επιτείνει εν τέλει τις διαφορές ακόμη περισσότερο. Επίσης πάσχει από έλλειψη ρευστότητας», σημειώνει ο γερμανός ειδικός, υπογραμμίζοντας πως το πεδίο ρυθμιστικής επέμβασης της ΕΚΤ και του Μ. Ντράγκι είναι περιορισμένο, ενώ «πλέον εναπόκειται στους πολιτικούς να επιλύσουν τα προβλήματα». Με τον τρόπο αυτό ο Κλ. Φουστ θέλει έτσι να στείλει ένα μήνυμα, όπως σημειώνει, προς τις κυβερνήσεις ώστε να αναλάβουν δράση.

«Ο καπιταλισμός βρίσκεται σε μια θεμελιακή κρίση»

Ο Κλέμενς Φουστ, επικεφαλής του Κέντρου Ευρωπαϊκών Οικονομικών Ερευνών (ZEW)

Αναγόμενοι σε ένα πιο γενικό επίπεδο, οι δύο γερμανοί οικονομολόγοι εκτιμούν ότι το παγκόσμιο καπιταλιστικό σύστημα βρίσκεται σήμερα σε σημείο καμπής. «Η αναδιανομή του κεφαλαίου είναι το πραγματικό πρόβλημα της παγκόσμιας οικονομίας σήμερα, το οποίο η πολιτική του φθηνού χρήματος προσπαθεί κάπως να διορθώσει. Η ανάπτυξη κινείται σε χαμηλά επίπεδα, όπως και η ιδιωτική κατανάλωση και οι μισθοί. Ο καπιταλισμός βρίσκεται σε μια θεμελιακή κρίση», εκτιμά ο Π. Μπόφινγκερ, θέλοντας να υπογραμμίσει το πρόβλημα της συνεχώς αυξανόμενης οικονομικής ανισότητας σε ευρωπαϊκό και παγκόσμιο επίπεδο.

Ο Κλ. Φουστ, από τη δική του οπτική, ρίχνει πάντως κάπως τον «πήχη» κι εκτιμά ότι στην πραγματικότητα η οικονομική κατάσταση σε παγκόσμιο επίπεδο είναι πολύ πιο σύνθετη από μια τέτοια ανάλυση. Εκτιμά ότι το πρόβλημα πολλών περιφερειακών οικονομιών στην ευρωζώνη δεν έχει τόσο να κάνει με τα χαμηλά εισοδήματα όσο τελικά με την αδυναμία τους να σταθούν απέναντι στον διεθνή ανταγωνισμό.

Der Spiegel / Δήμητρα Κυρανούδη