Οι αλγόριθμοι κοντά στην κυριαρχία του κόσμου  Εάν περιμένετε κάποια προειδοποίηση ότι ο υπολογιστής σας έγινε επιτέλους πιο έξυπνος από εσάς, τότε σκεφτείτε το ξανά. Μην περιμένετε έναν υπερυπολογιστή όπως στην ταινία «2001: Οδύσσεια του Διαστήματος» να σας πληροφορεί ότι οι υπηρεσίες μας ως άνθρωποι έχουν ξεπεραστεί. Στην πραγματικότητα οι ηλεκτρονικοί ηγεμόνες μας έχουν ήδη πάρει τον έλεγχο και το κάνουν με έναν τρόπο πολύ πιο υπόγειο απ' ότι μας έχει δείξει σήμερα η επιστημονική φαντασία. Το όπλο που έχουν επιλέξει για να μας επιβληθούν είναι οι αλγόριθμοι. Πίσω από κάθε «έξυπνη» υπηρεσία στο Διαδίκτυο βρίσκεται ένας ακόμη πιο «έξυπνος» κωδικός. Από τους απλούς υπολογισμούς που βρίσκουν ποια βιβλία και ταινίες θα μπορούσαν να μας ενδιαφέρουν έως τις υπηρεσίες ανεύρεσης φίλων στο Facebook και τις μηχανές αναζήτησης αυτός ο οδηγός είναι παντού γύρω μας στο Διαδίκτυο. Αυτοί οι αόρατοι υπολογισμοί είναι που αναλαμβάνουν ολοένα και περισσότερο τον έλεγχο στον τρόπο με τον οποίο αλληλεπιδρούμε με τον ηλεκτρονικό μας κόσμο. Στην εκδήλωση του TEDGlobal που πραγματοποιήθηκε τον προηγούμενο μήνα, ο ειδικός στους αλγόριθμους Κέβιν Σλέιβιν προειδοποίησε ότι «τα μαθηματικά που χρησιμοποιούν οι υπολογιστές για να αποφασίζουν πάνω σε διάφορα θέματα» έχουν «διεισδύσει σε όλους τους τομείς της ζωής μας». Ως παράδειγμα ανάφερε τα ρομπότ - καθαριστές που σχεδιάζουν τον καλύτερο δυνατό τρόπο για να κάνουν τις δουλειές του σπιτιού και τους διαδικτυακούς εμπορικούς αλγόριθμους που σιγά σιγά αποκτούν τον έλεγχο στη Wall Street. «Γράφουμε εκείνα τα πράγματα που δεν μπορούμε πλέον να διαβάσουμε» τόνισε ο κ. Σλέβιν και πρόσθεσε: «Καταστήσαμε κάτι δύσκολο να διαβάσουμε. Χάσαμε την αίσθηση του τι πραγματικά συμβαίνει σε αυτό τον κόσμο που κατασκευάσαμε». «Μπορεί οι υπολογιστές να είναι πιο έξυπνοι από τους ανθρώπους ωστόσο δεν έχουν την ίδια αίσθηση της προοπτικής και αυτό έγινε σαφές στον κώδικα θέσπισης τιμών στην Amazon, ώστε ο κώδικας να κηρύξει πόλεμο στον εαυτό του, ένα επεισόδιο που συνέβη μόλις πριν λίγους μήνες» επεσήμανε ο κ. Σλέβιν. Όσο περισσότερο εξελίσσεται ένας κώδικας, τόσο εξαπλώνεται σε όλους τους τομείς της ζωής μας, συμπεριλαμβανομένου των πολιτισμικών μας προτιμήσεων. Ο αλγόριθμος που χρησιμοποιείται στην ιστοσελίδα Netflix, όπου νοικιάζονται ταινίες, είναι υπεύθυνος για το 60% των ενοικιάσεων, ενώ μειώνεται όλο και περισσότερο η κριτική μας ικανότητα και η διάδοση από στόμα σε στόμα αυτού του φαινομένου που ο κ. Σλέιβιν αποκαλεί «φυσική του πολιτισμού». Η βρετανική εταιρεία Epagogix χρησιμοποιεί αυτή την ιδέα, αλγόριθμους που προβλέπουν ποια είναι η συνταγή μίας επιτυχημένης ταινίας. Χρησιμοποιεί διάφορες μετρήσεις - το σενάριο, η πλοκή, οι σταρ και η τοποθεσία - τα αναμειγνύει και τα συγκρίνει με άλλες ταινίες που έχουν πετύχει και την πορεία τους στα ταμεία, προκειμένου να προβλέψει πόσα λεφτά θα βγάλει η ταινία. Σύμφωνα με τον διευθυντή της Epagogix Νικ Μέινι, το σύστημα αυτό «βοήθησε τα στούντιο να αποφασίσουν αν θα κάνουν μία ταινία ή όχι». Σε μία περίπτωση για μία ταινία με κόστος παραγωγής 180 εκατομμυρίων λιρών, ο αλγόριθμος προέβλεψε ότι θα έφερνε μόλις 30 εκατομμύρια λίρες στα ταμεία με αποτέλεσμα το πρότζεκτ να ακυρωθεί. Για μία άλλη ταινία ο αλγόριθμος βρήκε ότι τα κέρδη θα ήταν τα ίδια εάν τον γυναικείο πρωταγωνιστικό ρόλο αναλάμβανε η ακριβοπληρωμένη σταρ ή μία απλή και πιο φθηνή ηθοποιός. Είναι μία «κλινική» προσέγγιση για τη δημιουργία μίας ταινίας που ενόχλησε πολλούς που πιστεύουν ότι θα πρέπει να είναι μία πιο δημιουργική διαδικασία. Η μυστική συνταγή Ο πρώτος και μεγαλύτερος σταρ των αλγόριθμων είναι η Google. Ο διάσημος μυστικός κώδικας οδήγησε την εταιρεία στην πρωτιά και σήμερα είναι από τις πιο ισχυρές στον κόσμο. Κανείς δεν αμφισβητεί ότι το σύστημα της εταιρείας έχει κάνει τη διαδικτυακή αναζήτηση πιο εύκολη, ωστόσο οι επικριτές αναρωτιούνται ποιο είναι το κόστος. Στο βιβλίο του «Η φούσκα του φίλτραρίσματος», ο Έλι Παρίζερ αναρωτιέται σε ποιο βαθμό ο αλγόριθμος της Google έχει χρησιμοποιήσει τα προσωπικά μας δεδομένα προκειμένου να διαμορφώσει αυτό που βλέπουμε στο Διαδίκτυο σύμφωνα με τις προσωπικές μας προτιμήσεις. Εν τω μεταξύ, μία πρόσφατη έρευνα ψυχολόγων στο Πανεπιστήμιο Κολούμπια υποδεικνύει ότι σταδιακά αλλάζει ο τρόπος που σκέφτονται οι άνθρωποι καθώς αυξάνεται η εξάρτησή μας από τις μηχανές αναζήτησης για να βρούμε μία απάντηση. «Από τη δημιουργία των μηχανών αναζήτησης, έχουμε αναδιοργανώσει τον τρόπο με τον οποίο θυμόμαστε. Οι εγκέφαλοί μας βασίζονται στο Διαδίκτυο τη μνήμη τους με τον ίδιο τρόπο που βασίζονται στη μνήμη ενός φίλους, ενός συγγενή ή ενός συνεργάτη» αναφέρει η συγγραφέας της έκθεσης, Μπέτσι Σπάροου και υπογραμμίζει: «Όσο περνάει ο καιρός, γνωρίζουμε που μπορούμε να βρούμε πληροφορίες απ' ότι να τις διατηρούμε εμείς οι ίδιοι». Αλλά και στις χρηματιστηριακές αγορές, ο κώδικας κυριαρχεί καθώς προσπαθούμε να ελέγξουμε τους αλγόριθμους που υπολογίζουν και αποφασίζουν τι να αγοράσουμε και τι όχι. Σχεδόν το 70% των συναλλαγών στη Wall Street πραγματοποιούνται μέσω του «μαύρου κουτιού» ή αλλιώς των αλγοριθμικών συναλλαγών. Αυτό σημαίνει ότι μαζί με τους χρηματιστές και τους τραπεζίτες εργάζονται πλέον χιλιάδες μαθηματικοί και φυσικοί. Αλλά ακόμη και μία πρόβλεψη από έναν αλγόριθμο, που υποστηρίζεται σε κώδικες που δημιουργούν οι άνθρωποι, δεν εξασφαλίζουν ότι όλα θα κυλήσουν ομαλά. Αυτό συνέβη στις 6 Μαΐου 2010 όταν στις 14:45 προκλήθηκε ένα ψηφιακό κραχ, που οδήγησε τις αγορές σε ελεύθερη πτώση για πέντε λεπτά και δημιουργώντας ένα προσωρινό χάος. Υπαίτιος ήταν ο αλγόριθμος που χρησιμοποιούσε ένας χρησιμοποιούσε ένας χρηματιστής. Ο αλγόριθμος πούλησε 75.000 μετοχές αξίας 2,6 δισεκ. Λιρών σε μόλις 20 λεπτά, προκαλώντας τους υπόλοιπους αλγόριθμους να ακολουθήσουν. Οι αλγόριθμοι είναι σας τους χρηματιστές στη Wall Street τη δεκαετία του 1980 χωρίς όμως να έχουν απαιτήσεις σε μισθούς, δώρα και σαμπάνιες. Στις ΗΠΑ η εταιρεία Spread Networks τοποθετεί ένα καλώδιο οπτικών ινών, που θα συνδέει το Σικάγο με τη Νέα Υόρκη (1327 χλμ.) και θα ελαττώσει το χρόνο των συναλλαγών κατά 3 δέκατα του δευτερολέπτου. Εν τω μεταξύ, ετοιμάζεται και η σύνδεση οπτικών ινών μεταξύ της Νέας Σκωτίας στον Καναδά και του Σόμερσετ στη Βρετανία, που θα εξυπηρετεί τους αλγοριθμικούς χρηματιστές, οι οποίοι θα στέλνουν μετοχές από το Λονδίνο στη Νέα Υόρκη και πάλι πίσω σε μόλις 60 χιλιοστά του δευτερολέπτου. Καθώς οι αλγόριθμοι εξαπλώνουν την επιρροή μας πέρα από τις μηχανές και διαμορφώνουν το περιβάλλον γύρω τους, ίσως έχει έρθει ο καιρός να μάθουμε πόσα ακριβώς γνωρίζουν και εάν έχουμε ακόμη τον χρόνο να τους τιθασεύουμε. www.kathimerini.gr με πληροφορίες από BBC