Πανόραμα εικόνων από μια Ελλάδα που ξεχάσαμε... Η Ιστορία Ελληνικής Φωτογραφίας από τον Αλκη Ξανθάκη Της Ολγας Σελλα Πέρασε είκοσι επτά χρόνια της ζωής του να συναντάει συλλέκτες, απογόνους παλιών φωτογράφων, να αναζητάει μοναδικές ή σπάνιες φωτογραφίες ο ιστορικός της φωτογραφίας, φωτογράφος και συλλέκτης Αλκης Ξ. Ξανθάκης. Το αποτέλεσμα είναι η δεύτερη, πλήρης έκδοση της «Ιστορίας της ελληνικής φωτογραφίας» (κυκλοφορεί από τις εκδόσεις «Πάπυρος»). Στις σελίδες της, συναντάμε τους πρωτοπόρους φωτογράφους και τα πρώτα δειλά αλλά σημαντικά βήματα της φωτογραφίας στην Ελλάδα, το έργο των ξένων φωτογράφων που αποτύπωσαν σημαντικές στιγμές της πρόσφατης ελληνικής Iστορίας και πολλές, πεντακόσιες είκοσι για την ακρίβεια, σπάνιες και ανέκδοτες φωτογραφίες, που κάνουν τον αναγνώστη να στέκεται μ’ ανοιχτό το στόμα. «Μάζευα το οπτικό υλικό, κομμάτι κομμάτι. Από παντού: συλλέκτες, περιοδικά, βιβλία, απογόνους φωτογράφων. Θέλει το χρόνο της αυτή η ιστορία», λέει στην «Κ» ο Αλκης Ξ. Ξανθάκης. Και εξομολογείται ότι στη διάρκεια αυτής της πολύχρονης αναζήτησης πολλές φορές ήρθε αντιμέτωπος με φοβερές συμπτώσεις που τον οδηγούσαν, μ’ έναν τρόπο σχεδόν μαγικό, στα ίχνη όσων αναζητούσε. Ετσι, αναζητούσε το αρχείο του ενός από τους πρώτους φωτογράφους, του Φίλιππου Μαργαρίτη, στη Γερμανία, γιατί εκεί θεωρούνταν ότι βρίσκεται, και το βρήκε στο... Χαλάνδρι! Στο βιβλίο συναντάμε τα βήματα και τη διαδρομή των πρώτων φωτογράφων στην Ελλάδα) (του Pierre - Gaspard Gustave Joly de Lotbiniere) αλλά και των πρώτων Ελλήνων που παθιάστηκαν με την τέχνη της φωτογραφίας: του Φίλιππου Μαργαρίτη, του Χαράλαμπου Βιτουλαδίτη, του Σωτηρίου Γεωργιάδη, του Δημήτρη Κωνσταντίνου, του Πέτρου Μωραΐτη. Αλλά και όψεις της Αθήνας που μας φαίνονται απολύτως ονειρικές ή σπάνιες, αλλά και μοναδικές προσωπογραφίες και πορτρέτα επωνύμων. Φωτογραφίες που αποτελούν πλέον ιστορικά τεκμήρια και μέρος της ιστορικής έρευνας. Οσο για σήμερα, «η φωτογραφία εξακολουθεί να αποτελεί ντοκουμέντα και να επηρεάζει συνειδήσεις, αν και θα ήθελα να μπορεί να κάνει περισσότερα πράγματα. Στη βελτίωση της ηθικής μας δεν μπορεί να προσφέρει πολλά. Πλέον, η φωτογραφία δείχνει υπερβολικά πράγματα, αλλά πια δεν μας επηρεάζει. Εχουμε κορεστεί από την εικόνα», λέει ο Αλκης Ξ. Ξανθάκης. Από τις σπουδαιότερες στιγμές αυτής της διαδρομής, έτσι όπως τις είδαμε στην «Ιστορία της ελληνικής φωτογραφίας», είναι: το πρώτο φωτορεπορτάζ στην Ελλάδα, η απαγωγή στο Δήλεσι το 1870. Οι πρώτες όψεις αρχαιολογικών χώρων όταν άνοιξαν για πρώτη φορά τις πύλες τους σε αρχαιολόγους και αναδείχθηκαν οι θησαυροί που έκρυβαν. Βλέπουμε τη συνήθεια να φωτογραφίζονται επιφανείς Αθηναίοι στο νεκρικό τους κρεβάτι, σαν τελευταία ανάμνηση, τελευταίος χαιρετισμός. Οι δρόμοι της Αθήνας πολύ διαφορετικοί απ’ ό, τι είναι σήμερα. Πρόσωπα που πέρασαν σε μυθιστορήματα και στην αιωνιότητα, όπως η μαντάμ Ορτάνς. Σπάνιες φωτογραφίες της καθημερινής ζωής στον 19ο και στις αρχές του 20ού αιώνα. Μια σπάνια φωτογραφία από την εξέγερση του 1898 στην Κρήτη. Τον Φρεντερίκ Μπουασονά ανεβασμένο σε μια σκάλα στην Ακρόπολη, προκειμένου να πετύχει καλύτερο πλάνο. Στιγμές τραγωδίες και στιγμές γλεντιού από μεγάλα ή μικρά γεγονότα. Η Θεσσαλονίκη να καίγεται το 1917. Και μετά, οι φωτογραφίες που δεν ήταν μόνο ντοκουμέντα, αλλά άρχισαν να γίνονται τέχνη. Είναι οι ματιές της Nelly’s, της Βούλας Παπαϊωάννου, της Ελλης Παπαδημητρίου, του Κώστα Μπαλάφα, του Σπύρου Μελετζή, του Τάκη Τλούπα, τους αδελφούς Μεγαλοκονόμου. Τέχνη και ιστορία μαζί. Ποίηση και τεκμήριο ερευνητικό. Κι εδώ βέβαια έχουμε εκπλήξεις, όπως τη φωτογραφία του Γιάννη Τσαρούχη, το 1930, στους Δελφούς, ντυμένον τσολιά. Ή τον Τσώρτσιλ να ζωγραφίζει στην Ακρόπολη. Και σιγά σιγά, οι φωτογράφοι δεν ήταν μόνο κάποιοι ρομαντικοί που γύριζαν την Ελλάδα και αποτύπωναν στις πλάκες της μηχανής τους ό, τι έβλεπαν. Εγιναν πολλοί, επαγγελματίες, έκαναν σωματεία. Σήμερα, οι φωτογραφίες είναι ένας από τους κλάδους των παραστατικών τεχνών. Γίνονται σπουδαίες εκθέσεις, οι φωτογράφοι ταξιδεύουν στα πέρατα του κόσμου και μεταφέρουν εικόνες από συμπλοκές, γενοκτονίες, κινήματα, αλλά και καθημερινές στιγμές της ζωής ανθρώπων που ποτέ δεν θα γνωρίσουμε, στην άκρη του κόσμου. Η φωτογραφία ήταν και είναι ένας αυτόπτης μάρτυρας των μεγάλων ή των μικρότερων στιγμών των ανθρώπων και των έργων τους. Το ξεφύλλισμα των απαρχών της είναι πάντα ένα ταξίδι στο χρόνο και στην ιστορία.