Ντόμινο εξελίξεων στις χώρες του ευρωπαϊκού Νότου

Πορτογαλία, Ισπανία αρνούνται τη βοήθεια – Πιέσεις στην Ιρλανδία να υπογράψει έως την Κυριακή

Του ανταποκριτή μας στις Βρυξέλλες Κωστα Καρκαγιαννη kathimerini

Εντονες πιέσεις ασκούνται προς την Ιρλανδία προκειμένου να υπογράψει το Μνημόνιο με την τρόικα μέχρι την Κυριακή, ενώ η κρίση εξαπλώνεται και σε άλλες χώρες της Ευρωζώνης. Οι πιέσεις των αγορών προκαλούν αντιφατικές δηλώσεις Ευρωπαίων αξιωματούχων, που με τη σειρά τους εντείνουν περαιτέρω τη νευρικότητα στις αγορές, προκαλώντας φαύλο κύκλο. Την ίδια ώρα, η στάση της Γερμανίας προκαλεί αντιδράσεις. Χαρακτηριστική είναι η δήλωση του πρώην προέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ρομάνο Πρόντι, ο οποίος επιτέθηκε στη Γερμανίδα καγκελάριο Αγκελα Μέρκελ. Οπως είπε χαρακτηριστικά, οι δηλώσεις της «δεν βοηθάνε... Δίνουν την αίσθηση ότι οι Γερμανοί είναι τα θύματα ή οι μάρτυρες του ευρώ, και αυτό δεν είναι αλήθεια».

Χθες, εθεωρείτο πολύ πιθανό στις Βρυξέλλες μέχρι την Κυριακή να έχουν ολοκληρωθεί οι διαπραγματεύσεις μεταξύ τρόικας και ιρλανδικής κυβέρνησης και ότι το Δουβλίνο θα υπογράψει το Μνημόνιο. Μετά από τηλεφωνική επικοινωνία την Πέμπτη του βράδυ μεταξύ του Γάλλου προέδρου Νικολά Σαρκοζί και της Γερμανίδας καγκελαρίου Αγκελα Μέρκελ, ακολούθησε έκκληση προς την Ιρλανδία για ταχεία ολοκλήρωση των διαπραγματεύσεων. Την Κυριακή αναμένεται να πραγματοποιηθεί τηλεδιάσκεψη του Συμβουλίου υπουργών Οικονομικών, όπου θα εγκριθεί επί της αρχής το πακέτο βοήθειας προς την Ιρλανδία και θα συζητηθεί η γενικότερη οικονομική κατάσταση.

Παράλληλα, σύμφωνα με δημοσίευμα της εφημερίδας Financial Times Deutschland, ορισμένα κράτη–μέλη, αλλά και η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, πιέζουν την κυβέρνηση της Πορτογαλίας να αιτηθεί οικονομική βοήθεια, σε μια προσπάθεια να σταματήσουν την εξάπλωση της κρίσης και στην Ισπανία.

Η γερμανική εφημερίδα επικαλείται ανώνυμο αξιωματούχο του γερμανικού υπουργείου Οικονομικών. Χθες, ο πρόεδρος της Κομισιόν, Ζοζέ Μανουέλ Μπαρόζο, χαρακτήρισε «απολύτως και εντελώς λανθασμένες» τις πληροφορίες για πακέτο βοήθειας προς την Πορτογαλία. «Αρνούμαι οποιοδήποτε είδος πίεσης» προκειμένου να ζητήσω οικονομική βοήθεια, προσέθεσε ο πρωθυπουργός της χώρας, Ζοζέ Μανουέλ Σόκρατες. Ωστόσο, ο υπουργός Οικονομικών της Πορτογαλίας Φερνάντο Τεξέιρα δήλωσε ότι «υπάρχουν ορισμένοι που νομίζουν πως ο καλύτερος τρόπος για να διαφυλαχθεί η σταθερότητα του ευρώ είναι να εξαναγκάσουν τις χώρες που βρίσκονται σήμερα στο προσκήνιο να ζητήσουν βοήθεια».

Από την πλευρά του, και ο Ισπανός πρωθυπουργός Χοσέ Λουίς Θαπατέρο απέκλεισε κατηγορηματικά ότι υπάρχει η ανάγκη για οικονομική βοήθεια προς την Ισπανία.

Εν τω μεταξύ, παρά τις διαψεύσεις, αίσθηση έχει προκαλέσει η πληροφορία ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ζήτησε να αυξηθούν οι πόροι του ευρωπαϊκού μηχανισμού οικονομικής βοήθειας. Την Τετάρτη το βράδυ, ο επικεφαλής της κεντρικής τράπεζας της Γερμανίας, Αξελ Βέμπερ, είχε δηλώσει πως, αν χρειαστεί, θα μπορούσαν να αυξηθούν τα 440 δισεκατομμύρια του ευρωπαϊκού μηχανισμού. Οπως φέρεται να δήλωσε, «δεν θα αφήσουμε να αποτύχει το ευρώ για 140-150 δισ. ευρώ», που υπολογίζει ότι είναι το ποσό που θα χρειαστεί επιπλέον ο ευρωπαϊκός μηχανισμός στήριξης, στη χειρότερη περίπτωση. Πολύ γρήγορα, όμως, η Γερμανία απέρριψε οποιαδήποτε κίνηση προς αυτή την κατεύθυνση, ενώ χθες ο υπουργός Οικονομικών, Βόλφγκανγκ Σόιμπλε, χαρακτήρισε «τελείως υπερβολική» οποιαδήποτε σχετική φημολογία. «Ελπίζω μέχρι τις αρχές της επόμενης εβδομάδας να έχουμε λάβει τις απαραίτητες αποφάσεις ώστε να καθησυχάσουμε τις αγορές», δήλωσε.

Μια δεύτερη πολύ σημαντική πηγή έντασης στην Ευρωζώνη είναι η πρόταση της Γερμανίας να εξαναγκάζονται οι ιδιώτες επενδυτές να χάνουν μέρος της επένδυσής τους σε κρατικά ομόλογα κρατών–μελών που ζητούν βοήθεια από τον μελλοντικό ευρωπαϊκό μηχανισμό στήριξης. Σύμφωνα με αρκετούς, μάλιστα, αυτή στάθηκε η αφορμή για την ιρλανδική κρίση, που πλέον λαμβάνει χαρακτηριστικά ντόμινο με απρόβλεπτες συνέπειες.

Την Πέμπτη η Γαλλίδα υπουργός Οικονομικών Κριστίν Λαγκάρντ έλαβε αποστάσεις από τη γερμανική πρόταση, δηλώνοντας ότι πρέπει να ακολουθηθεί κατά γράμμα η διαδικασία που επιβάλλει το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο. Χθες ο κ. Σόιμπλε άφησε να εννοηθεί ότι το Βερολίνο είναι διατεθειμένο να κάνει υποχωρήσεις στο θέμα του μελλοντικού ευρωπαϊκού μηχανισμού βοήθειας. «Θα συμπεριλάβει το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο και θα στηριχθεί σε προηγούμενες εμπειρίες που έχουν αποδειχτεί στην πράξη. Βέβαια, θα πρέπει να συμπεριληφθούν οπωσδήποτε οι ιδιώτες πιστωτές».

Σύμφωνα με πληροφορίες των Financial Times, πάντως, Γαλλία και Γερμανία βρίσκονται κοντά σε συμφωνία για τον μηχανισμό αντιμετώπισης κρίσεων, και φαίνεται ότι υπαναχωρούν από τη σκέψη της συμμετοχής ιδιωτών στο κόστος της αναδιάρθρωσης του χρέους για τα ομόλογα που εκδίδονται ήδη από το επόμενο έτος.

Εκτίναξη των spreads

Στο στόχαστρο των αγορών παρέμειναν και χθες η Ιρλανδία και η Πορτογαλία, με τη διαφορά απόδοσης (spread) των 10ετών ομολόγων τους σε σχέση με τα αντίστοιχα γερμανικά να εκτινάσσεται στις 491 και 468 μονάδες βάσης, αντίστοιχα. Στην Πορτογαλία, το νέο άλμα πυροδότησε δημοσίευμα της Financial Times Deutschland βάσει του οποίου η πλειοψηφία των κρατών της Ευρωζώνης και η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα ασκούν έντονες πιέσεις προς τη Λισσαβώνα για προσφυγή στον μηχανισμό στήριξης. Ωστόσο, στο επίκεντρο βρέθηκε σαφώς η Ισπανία, καθώς «οι εξελίξεις σε Ιρλανδία και Πορτογαλία έχουν προεξοφληθεί, ενώ στην Ισπανία όχι», με αποτέλεσμα τα spreads των δεκαετών της τίτλων να εκτιναχθούν σε νέα επίπεδα ρεκόρ, στις 265 μονάδες βάσης. Πτωτικά ωθούν οι εξελίξεις και το ευρώ, που χθες υποχώρησε έως και οριακά κάτω από τα 1,32 δολάρια. Με τα spreads των ομολόγων Ιρλανδίας, Πορτογαλίας και Ισπανίας να διευρύνονται, κύκλοι των αγορών δεν αποκλείουν τη μετάδοση της κρίσης ακόμα και σε χώρες του «πυρήνα» της Ευρωζώνης, όπως η Γαλλία και η Ολλανδία. «Από τη στιγμή που υπάρχει έστω και μία θρυαλλίδα φόβου για κίνδυνο πτώχευσης, είναι λογικό να περιορίζεις τις θέσεις σε μια μεγαλύτερη χώρα όπως η Ισπανία απλώς και μόνο για λόγους διασποράς ρίσκου», τονίζουν οι αναλυτές. Σύμφωνα με στοιχεία της Τράπεζας Διεθνών Διακανονισμών (BIS), οι γαλλικές τράπεζες ήταν οι πλέον εκτεθειμένες στο δημόσιο χρέος της Πορτογαλίας στα τέλη πρώτου τριμήνου του 2010, με ομόλογα αξίας 15,3 δισ. ευρώ. Η αντίστοιχη έκθεση των ισπανικών τραπεζών έφθανε το ίδιο διάστημα τα 8 δισ. ευρώ, ενώ των γερμανικών τα 7,4 δισ. ευρώ. Ας σημειωθεί ότι λόγος γίνεται και για το Βέλγιο, τη χώρα με το τρίτο υψηλότερο χρέος στην Ευρώπη, η οποία πλήττεται από πολιτική αστάθεια με ορατό τον κίνδυνο διχοτόμησης. Το Βέλγιο –η δυνάμει «Ελλάδα του Βορρά»– κρίνεται πως «θα οφείλει την οικονομική κρίση του στην πολιτική κρίση».