Ο δούρειος ίππος της συνεκμετάλλευσης

Tου Σταυρου Λυγερου

Εάν πιστέψουμε τους διπλωματικούς διαδρόμους, σύντομα θα έχουμε εντυπωσιακά νέα από το ελληνοτουρκικό μέτωπο. Ορισμένες πηγές, μάλιστα, προεξοφλούν συμφωνία για τη συνεκμετάλλευση του Αιγαίου. Η στήλη κρατάει μικρό καλάθι, αλλά δεν αποκλείει τίποτα. Η κυβέρνηση Ερντογάν, πάντως, καλλιεργεί κλίμα αισιοδοξίας και με τη ρητορική της επιχειρεί να εγκλωβίσει διπλωματικά την Αθήνα σε μια δυναμική διευθετήσεων, που θα προκύψουν από τις διμερείς διαπραγματεύσεις κι όχι από την εφαρμογή του διεθνούς δικαίου.

Στο τραπέζι των διερευνητικών επαφών βρίσκεται το ζήτημα των χωρικών υδάτων. Ακόμα, όμως, κι αν επέλθει συμφωνία επί της συζητούμενης φόρμουλας του διαφοροποιημένου εύρους, η οριοθέτηση των θαλασσίων ζωνών στο Αιγαίο προσκρούει και σε άλλα εμπόδια.

Η Αγκυρα αμφισβητεί μέσω της θεωρίας των «γκρίζων ζωνών» την ελληνικότητα ακόμα και κατοικημένων νησιών. Επίσης, δεν αναγνωρίζει ότι τα νησιά του Αιγαίου δικαιούνται Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης (ΑΟΖ) και υφαλοκρηπίδας, παρότι η Σύμβαση για το Δίκαιο της Θάλασσας προβλέπει ρητά πως τα κατοικημένα νησιά έχουν δικαίωμα ΑΟΖ κι ότι αυτή ορίζεται με τον ίδιο τρόπο που ορίζεται η ΑΟΖ των ηπειρωτικών περιοχών (άρθρο 121 παρ. 2). Ας σημειωθεί ότι η εν λόγω σύμβαση έχει κυρωθεί από περίπου 160 χώρες και αποτελεί διεθνές δίκαιο και δίκαιο της Ευρωπαϊκής Ενωσης.

Η Τουρκία απαιτεί να αποκτήσει δικαιώματα εκμετάλλευσης του βυθού δυτικά της αλυσίδας των ελληνικών νησιών, που αρχίζει από τη Σαμοθράκη και τελειώνει στη Ρόδο. Κάτι τέτοιο, όμως, αντιτίθεται στο διεθνές δίκαιο και γι’ αυτό η ελληνική κοινή γνώμη θεωρεί αυτή την τουρκική απαίτηση απαράδεκτη.

Λόγω ακριβώς αυτών των εμποδίων, σύμφωνα με αξιόπιστες πληροφορίες, η μέθοδος που συζητείται είναι η παράκαμψη. Αντί, λοιπόν, να επιδιωχθεί η οριστική επίλυση των υφιστάμενων προβλημάτων, αναζητείται τρόπος να υπογραφεί κατ’ ευθείαν συμφωνία συνεκμετάλλευσης των πιθανολογούμενων κοιτασμάτων πετρελαίου και φυσικού αερίου στο Αιγαίο.

Μόνο, όμως, εάν έχει προηγηθεί η οριοθέτηση της ΑΟΖ/υφαλοκρηπίδας θα είναι σαφές ποια ποσοστά από τα κέρδη θα δικαιούται η μία και ποια η άλλη παράκτια χώρα. Εάν δεν είναι σαφές αυτό, η διαπραγμάτευση θα γίνει στον αέρα και βεβαίως προς όφελος της Αγκυρας, η οποία είναι αυτή που αμφισβητεί, πιέζει και διεκδικεί. Οταν η Αγκυρα μιλάει για συνεκμετάλλευση εννοεί ότι το κέρδος θα μοιραστεί σχεδόν εξίσου. Σύμφωνα με το Δίκαιο της Θάλασσας, όμως, δικαιούνται ένα πολύ μικρό ποσοστό, λόγω της ύπαρξης των ελληνικών νησιών στο Αιγαίο.

Στην πραγματικότητα, ο όρος συνεκμετάλλευση είναι ένα παραπλανητικό αμπαλάζ για παραχώρηση εθνικών δικαιωμάτων. Το επιχείρημα που θα προβληθεί είναι ήδη έτοιμο: Θα μας πουν ότι ειδικά τώρα που έχουμε ζωτική ανάγκη, είναι προτιμότερο να μοιραστούμε με τους Τούρκους τα οφέλη από την εκμετάλλευση των πιθανολογούμενων κοιτασμάτων στο Αιγαίο, επειδή αλλιώς αυτά θα παραμείνουν ανεκμετάλλευτα.