kathimerini Γραμματα Aναγνωστων

Συναγερμός αισιοδοξίας

Κύριε διευθυντά

Ο Γεώργιος Α. Παπανδρέου («Γέρος της Δημοκρατίας») ήταν προσωπικά ένας θελκτικός φιλόλογος και ως πρωθυπουργός επέλεξε και το υπουργείο Παιδείας (το οποίο του είχε αναθέσει ο Ελ. Βενιζέλος και το 1930 - 1932) και συνεργάτες του πρόσωπα της διανόησης. Ο Γ. Α. Παπανδρέου («νεότερος») εν όψει και του οικονομικού κυκλώνα προσεγγίζει οικονομικά, πολιτικά και κοινωνικά προβλήματα τεχνοκρατικά και πέραν των συμβούλων που μας επέβαλαν τρίτοι, επιλέγει ο ίδιος συμβούλους και μάλιστα εισαγόμενους και πάλι κυρίως με τεχνοκρατικά κριτήρια.

Ομως, κυριαρχικό ρόλο για κάθε πρόοδο, ακόμα και στο πεδίο της οικονομίας, έχει η ψυχολογία του πολίτη. Σήμερα αναγνωρίζεται ότι η ψυχολογία αυτή είναι στα πιο χαμηλά επίπεδα και κατά συνέπεια είναι αναγκαίο ζητούμενο η ανύψωσή της και η εποικοδομητική έκφρασή της. Επιλογή του πρώτου σήμερα θα ήταν να αφυπνίσει τον λαό όχι με ψυχρό πρόσωπο και ξύλινο λόγο, αλλά με τη μεστή φωνή του διανοητή και την κλαγγή χάλκινων σαλπισμάτων της διανόησης - δόνησης:

«Λάλησε σάλπιγγα! κι εγώ το σάβανο τινάζω και σχίζω δρόμο και τ’ς αχνούς αναστημένους κράζω» (Σολωμός, «Κρητικός» 1833).

«Τραγούδι των ηρώων! Εμπρός τραγούδι των ηρώων!.. Στην εκκλησιά, στον κλίβανο, στο σπίτι, στ’ αργαστήρι, στο κάστρο, στην καρδιά, παντού στ’ αποκαΐδια Απρίλης» (Παλαμάς «Φλογέρα του Βασιλιά» 1866-1910).

«Ηχήστε οι σάλπιγγες... Καμπάνες βροντερές, δονήστε σύγκορμα τη χώρα, πέρα ώς πέρα...» (Σικελιανός, «Παλαμάς» 1943).

«Κυκλαδινό κυκλάμινο, στου βράχου τη σχισμάδα, που βρήκες χρώματα κι ανθείς, που μίσχο και σαλεύεις» (Ρίτσος, «Κουβέντα με ένα λουλούδι»).

«Πλεονάκις επολέμησάν με εκ νεότητός μου και γαρ ουκ ηδυνήθησάν μοι» (Ελύτης «Αξιον Εστί» – μετωπικό παράθεμα).

Σε όλες τις εθνικές περιπέτειες πνευματικοί άνθρωποι άναψαν τη φλόγα για αναγέννηση. Τα πνευματικά σαλπίσματα συναγείρουν και συνεγείρουν τους ανθρώπους και όχι μόνο στον εθνικό χώρο, αλλά και πέρα από τα όρια της χώρας μας. Η εθνική μας ιστορία ως ιδέα και ιστορική Ομορφιά αποπνέει πανανθρώπινα μηνύματα. Κάποιοι είπαν για έθνος ανάδελφο. Ομως δεν γνωρίζω, αν υπήρξε άλλος τέτοιος πόλος έλξης σαν την Ελλάδα, που επισκέφθηκαν και προσκύνησαν τόσοι ξένοι περιηγητές και στο χώμα της θυσιάστηκαν τόσοι ξένοι πολίτες, όχι περιστασιακά, αλλά στο όνομα της ηθικής ιδέας και της κοιτίδας του πολιτισμού.

Με ποιητική λιτότητα, αλλά υπέρτατο μεγαλείο, ο Καβάφης εγκωμιάζει την ελληνική πατρίδα: «Υπήρξεν έτι το άριστον εκείνο, Ελληνικός – ιδιότητα δεν έχ’ η ανθρωπότης τιμιοτέραν. Εις τους θεούς ευρίσκονται τα πέραν». («Επιτύμβιον Αντιόχου, βασιλέως Κομμαγηννής»).

Αν στα σαλπίσματα των εθνικών παιδαγωγών μας ποιητών εμπεριέχεται και εθνική παράδοση, το στοιχείο αυτό δεν απομονώνεται, αλλά απορροφάται στην οικουμενικότητα της ευρύτερης έννοιας της ελευθερίας, της φιλοπατρίας, της δικαιοσύνης, που είναι ελληνική πανάρχαια κληρονομιά. Στον κάθε τεχνοκράτη που προκαλεί τους υπερήφανους Ελληνες να αντιταχθεί ακόμα μία φορά η πνευματική και ηθική προσφορά μας στους αιώνες.

Μη φοβηθούν οι νεότεροι πνευματικοί άνθρωποι την επιπόλαιη παρεξήγηση «όταν καλούνται να σηκώσουν τον ήλιο πάνω από την Ελλάδα», γιατί «είναι ο ήλιος που σηκώνεται πάνω από τον κόσμο!» (Σικελιανός, «Πνευματικό Εμβατήριο» 1944). Οπως είπε ο Παλαμάς: «Πατριδολάτρης είμαι, όχι εθνικιστής. Σιχαίνομαι και τη λέξη και την ετικέττα». Να γιατί οι σημερινοί πνευματικοί άνθρωποι έχουν χρέος και πρέπει να αναλογιστούν την έκφρασή του στη σημερινή βαθιά μελαγχολία, αντιτάσσοντας στον ψυχρό και κούφιο λόγο «Νάνων και Αρλεκίνων» ένα νέο «Προφητικό»: «Για τ’ ανέβασμα ξανά που σε καλεί, θα αισθανθείς να σου φυτρώνουν ω χαρά, τα φτερά, τα φτερά τα πρωτινά σου τα μεγάλα!» Κι αν δεν μπορούν να δημιουργήσουν νέο λόγο, ας αφιερωθούν σε γόνιμες αναλύσεις του υπάρχοντος πλούσιου και να τις εκπέμψουν σε εθνικά και πανανθρώπινα σαλπίσματα. Δεν θα είναι τούτο θεωρητική ανακούφιση σε μια μελαγχολική πορεία, αλλά πραγματική ώθηση στο χρέος για θυσίες με νόημα. Ο λαός έχει ανάγκη από αισιόδοξα μηνύματα: «Το χάσμα π’ άνοιξ’ ο σεισμός κι ευθύς εγιόμισθ’ άνθη».

Κωνσταντινος Δ. Βολτης - Επίτιμος αντιπρόεδρος Ν.Σ. Kράτους / Γλυφάδα