Quo vadis νομισματική ένωση;

To ευρώ ήταν ένας "πρώιμος τοκετός". Θα έπρεπε να γεννηθεί μετά από την πολιτική ένωση της ΕΕ. Τώρα όμως το κοινό νόμισμα υπάρχει και η πολιτική ένωση κάπου μακριά. Είναι λόγος για την αποτυχία της νομισματικής ένωσης;

Ο γερμανός πρώην καγκελάριος Χέλμουτ Κολ, ένας εκ των πατέρων του ευρώ, δεν επιθυμούσε τη νομισματική χωρίς την πολιτική ένωση. Αυτήν την θέση όμως δεν μπόρεσε να την περάσει στην Ευρώπη για ευνόητους λόγους, όπως υποστηρίζει ο Μίχαελ Χύτερ, διευθυντής του Ινστιτούτου Γερμανικής Οικονομίας στην Κολωνία. Ως παράδειγμα αναφέρει την ανυπαρξία μιας ευρωπαϊκής κοινής γνώμης και τις δυσκολίες δημοκρατικής νομιμοποίησης.

Ισχυρός δημοσιονομικός πυρήνας

Xέλμουτ Κόλ: πρώτα πολιτική και μετά νομισματική ένωση

Ο γερμανός οικονομολόγος πιστεύει ότι σε απώτερο χρόνο δεν πρόκειται να επιτευχθεί ο στόχος της πολιτικής ένωσης, τουλάχιστον όχι υπό τη μορφή μιας ευρωπαϊκής ομοσπονδίας υπό την κλασσική έννοια του όρου. Και το ερώτημα που τίθεται είναι, εάν μπορεί να σταθεί από μόνη της μια νομισματική ένωση, τονίζει ο Ούλριχ Κάτερ, επικεφαλής οικονομολόγος της Deka Bank. Και ο ίδιος, και ο Μίχαελ Χύτερ, απαντούν θετικά, διότι αποφασιστικής σημασίας για τη λειτουργία μιας νομισματικής ένωσης δεν είναι μόνο η πολιτική, αλλά η ύπαρξη δημοσιονομικής ένωσης. «Η δημοσιονομική ένωση χαρακτηρίζεται από την ύπαρξη ενός ισχυρού δημοσιονομικού πυρήνα» υποστηρίζει ο Ούλριχ Κάτερ. «Αυτό υπάρχει σε όλες τις επιτυχημένες νομισματικές ενώσεις».

Στις ΗΠΑ και τη Γερμανία η συνεισφορά στον δημόσιο προϋπολογισμό είναι 60% του ομόσπονδου κράτους και 40% των κρατιδίων ή των πολιτειών. Το ίδιο ισχύει και στην Ελβετία. Σε αυτόν το ισχυρό δημοσιονομικό πυρήνα οφείλεται το ό,τι οι περιφερειακές ανισότητες περνούν απαρατήρητες. Στη Γερμανία, λέει ο Κάτερ, ναι μεν τίθεται το ερώτημα, εάν πρέπει να διασωθούν οι τράπεζες, αλλά εάν τα χρήματα έρχονται από το βορρά, το νότο, την ανατολή ή τη δύση της χώρας, δεν έχει καμιά σημασία. Αυτό δεν ισχύει στην ΕΕ. Ο προϋπολογισμός των Βρυξελλών αποτελείται σε ποσοστό 3,5% μόνο από ευρωπαϊκούς πόρους, το υπόλοιπο προέρχεται από τα εθνικά κράτη, κάτι που δεν πρόκειται να αλλάξει. Τι θα πρέπει να γίνει;

«Χρειάζεται μίνιμουμ πολιτικής εμβάθυνσης»

"Χρειάζεται μίνιμουν πολιτικής ένωσης" λέει ο οικονομολόγος Ούλριχ Κάτερ

Όπως τις προηγούμενες δεκαετίες, έτσι και σήμερα με την κρίση οι Ευρωπαίοι δείχνουν να είναι επινοητικοί. Έφτιαξαν λοιπόν μια δημοσιονομική ένωση στις υπάρχουσες δομές. Δημιούργησαν μια διαρκή ομπρέλα διάσωσης και τώρα φτιάχνουν και την τραπεζική ένωση. Και σε περίπτωση ανάγκης, υπάρχει ακόμη και η ΕΚΤ ως ύστατος θεσμός με απεριόριστο προϋπολογισμό. Αυτή η κατασκευή ηρέμησε τις χρηματαγορές και συγκράτησε την ευρωκρίση.

«Υπάρχουν σκιώδεις προϋπολογισμοί, κάτι σαν απομίμηση ενός κεντρικού δημοσιονομικού πυρήνα, που δεν έχει δημοκρατική νομιμοποίηση», υποστηρίζει ο Κάτερ από την Deka Bank. Κατά την άποψή του με αυτό το δεδομένο υπάρχουν για το μέλλον της νομισματικής ένωσης δύο σενάρια. Το πρώτο συνίσταται στην νομισματική νομιμοποίηση αυτού του κεντρικού δημοσιονομικού πυρήνα. Την ίδια ώρα οι προϋπολογισμοί των κρατών - μελών θα εξυγιαίνονται και η ανταγωνιστικότητά τους θα ενισχύεται. Ο κίνδυνος που ελλοχεύει συνίσταται στο να χαλαρώσουν οι μεταρρυθμιστικές προσπάθειες των κρατών. Στο σημείο αυτό το αποτέλεσμα των διαπραγματεύσεων για το μεγάλο συνασπισμό δεν προοιωνίζεται κάτι το καλό. Γιατί όπως υποστηρίζει ο οικονομολόγος Μίχαελ Χύτερ, όταν ο πρωταγωνιστής, όπως προσλαμβάνεται η Γερμανία, ζητά μεταρρυθμίσεις και ο ίδιος δεν μπορεί να παίξει αυτόν τον ρόλο, τότε προκύπτει πρόβλημα.

Σε αυτήν την περίπτωση οι άλλες χώρες θα έβαζαν το χέρι στην τσέπη και θα περίμεναν να ρυθμιστούν όλα από μόνα τους ή με τη μεσολάβηση της ΕΚΤ. Αυτό θα έκανε πιο πιθανό το δεύτερο σενάριο ενίσχυσης των φυγόκεντρων δυνάμεων με επακόλουθο τις εξόδους από τη νομισματική ένωση. Όλο το οικοδόμημα θα έπεφτε σαν χάρτινος πύργος με τεράστιο κόστος, κάτι που δεν πρέπει να βλέπουμε σαν ταμπού, όπως λέει ο Ούλριχ Κάτερ.«Εάν η απόφαση είναι προς την κατεύθυνση απομάκρυνσης από περεταίρω πολιτική εμβάθυνση, τότε θα πρέπει να εξετάσουμε το κόστος της διάλυσης της νομισματικής ένωσης και να σκεφτούμε δρόμους για το πώς θα την τελειώσουμε. Νομισματική ένωση χωρίς ένα μίνιμουμ πολιτικής εμβάθυνσης δεν μπορεί να λειτουργήσει».

Danhong Zhang / Ειρήνη Αναστασοπούλου

Υπεύθ. Σύνταξης Μαρία Ρηγούτσου   dw de