O διάλογος Στουρνάρα - Ντράγκι που έλυσε τον γόρδιο δεσμό

Από Συμπληγάδες πέρασε η διαπραγμάτευση μεταξύ Μάριο Ντράγκι, επικεφαλής της ΕΚΤ, με τον Γιάννη Στουρνάρα, διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδος, μέχρι την τελική συμφωνία που επετεύχθη τελικά, την περασμένη Τετάρτη αργά το βράδυ, σύμφωνα με την οποία οι ελληνικές τράπεζες θα συμμετάσχουν στα προγράμματα ρευστότητας του ευρωσυστήματος και θα αντλήσουν συνολικά 20 δισ. ευρώ, για να τα διοχετεύσουν στη συνέχεια σε μικρομεσαίες επιχειρήσεις, δίνοντας έναν θετικό παλμό στην πραγματική οικονομία.

Ο Γ. Στουρνάρας κατέστησε εξαρχής σαφές πως η Ελλάδα δεν αντέχει άλλα μέτρα και ότι το νέο πρόγραμμα δεν μπορεί πλέον να είναι δημοσιονομικό.

Ο Μάριο Ντράγκι τόνισε την ανάγκη να διατηρηθούν τα δημοσιονομικά νούμερα,
μέχρι το δημόσιο χρέος να μειωθεί δραστικά.

Η συμφωνία έκλεισε με την προϋπόθεση ότι η Ελλάδα θα βρίσκεται σε πρόγραμμα μεταρρυθμίσεων και εποπτείας και όχι σε δανειακό που θα προβλεπόταν η λήψη δημοσιονομικών μέτρων. Συμφωνήθηκε επίσης να υπάρξει μία ανοιχτή «γραμμή» χρηματοδότησης από το ευρωπαϊκό ταμείο στήριξης, σε περίπτωση «στραβοπατήματος» της Ελλάδας.

Η διαπραγμάτευση θα μπορούσε να παρομοιαστεί με το εκκρεμές του Φουκό, με δυνατό πρέσινγκ και από τις δύο πλευρές για περίπου 4 μήνες. Ξεκίνησε, τον περασμένο Ιούνιο, πριν ακόμα αναλάβει ο Γ. Στουρνάρας τα καθήκοντα του διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδος.

Η συγκυρία αυτή βρήκε τα κόμματα της συγκυβέρνησης αποδυναμωμένα από τα αποτελέσματα των ευρωεκλογών. Επιπλέον, το πρόγραμμα στήριξης στο σκέλος της ΕΚΤ και της Κομισιόν μετρούσε μόλις 6 μήνες για να εκπνεύσει, ενώ παράλληλα εκκρεμούσαν και συνεχίζουν να εκκρεμούν πολλές μεταρρυθμιστικές ενέργειες. Ολα αυτά περιέπλεξαν τις συζητήσεις του Στουρνάρα με τον Ντράγκι και απομάκρυναν τον σκληρό πυρήνα των χωρών του Βορρά από μία πιθανή συμφωνία.

Στο ήδη ηλεκτρισμένο κλίμα που είχε δημιουργηθεί με την άρνηση της Γερμανίας και των «συμμάχων» της να μην επιτραπεί η συμμετοχή των ελληνικών τραπεζών στα προγράμματα της ΕΚΤ για άντληση ρευστότητας, μέχρι η πιστοληπτική διαβάθμιση της χώρας μας να φτάσει το ελάχιστο επιτρεπτό όριο (ΒΒΒ-) που προβλέπει το καταστατικό της ΕΚΤ, ήρθε να προστεθεί, τον Ιούλιο, η αποτυχημένη έκδοση ελληνικών ομολόγων 5ετούς διάρκειας, όπου ζητήθηκαν από τις αγορές 3 δισ. ευρώ και προσφέρθηκαν 1,5 δισ. ευρώ.

Παρά την έκδηλη απροθυμία των αγορών, η βιασύνη της κυβέρνησης να δηλώσει αφενός ότι βγαίνει η χώρα από το μνημόνιο και θα καλύπτει τις χρηματοδοτικές της ανάγκες από τις αγορές και αφετέρου ότι θα ολοκληρωθεί επιτυχώς η πέμπτη και τελευταία αξιολόγηση της χώρας από την τρόικα μέσα στον Σεπτέμβριο (το οποίο απεδείχθη πολύ μακριά από την πραγματικότητα), προκάλεσαν τη (σιωπηρή) δυσαρέσκεια των Ευρωπαίων εταίρων και την πρωτοφανή, μέχρι εκείνη την ώρα, δημόσια αντίδραση του Μάριο Ντράγκι.

«Μαξιλάρι»
Ο κ. Ντράγκι, στις 2 Οκτωβρίου, είπε ότι η Ελλάδα θα πρέπει να βρίσκεται σε πρόγραμμα για να αντλήσει ρευστότητα από το ευρωσύστημα, ενώ παράλληλα τόνισε ότι η ΕΚΤ θα παράσχει ρευστότητα ίση με το 30% της ονομαστικής αξίας των ενυπόθηκων τίτλων (Asset Backed Securities) που έχουν διαβάθμιση χαμηλότερη του «ΒΒΒ-».

Ο ίδιος πρόσθεσε ότι απαιτείται οι τράπεζες να βάζουν ως «μαξιλάρι» ασφαλείας υψηλότερες εξασφαλίσεις από την ονομαστική αξία της έκδοσης και ειδικότερα, καθώς προβλέπεται στις εκδόσεις με χαμηλότερη πιστοληπτική διαβάθμιση από το «ΒΒΒ-», η αξία των ενεχυριασμένων δανείων να ξεπερνά κατά τουλάχιστον 25% την ονομαστική αξία του τίτλου. Τα κριτήρια αυτά αντιστοιχούσαν σε άντληση ρευστότητας που δεν ξεπερνούσε τα 5,5 - 8 δισ. ευρώ. Μία ημέρα μετά τις δηλώσεις Ντράγκι, ο επερχόμενος πρόεδρος της ΕΕ, ο Ζαν Κλοντ Γιούνκερ ήρθε στην Ελλάδα να συναντήσει τον πρωθυπουργό και να συζητήσει για το τι μέλλει γενέσθαι...

Το «παζλ» της εικόνας συμπλήρωσαν... επάξια οι «κραυγές» των αγορών που εκδηλώθηκαν την περασμένη εβδομάδα με τη ραγδαία άνοδο των spreads των ομολόγων και τις μαζικές πωλήσεις των μετοχών των εισηγμένων τραπεζών και εταιρειών στο Χρηματιστήριο Αθηνών. Τότε, στο Reuters, ανώτατος Ελληνας πολιτικός αξιωματούχος δήλωσε ότι η Ελλάδα θα μπει σε πρόγραμμα μεταρρυθμίσεων.

Το θέμα της συμμετοχής των ελληνικών τραπεζών στα προγράμματα ρευστότητας της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας το είχε θέσει ο Γ. Στουρνάρας στον Μάριο Ντράγκι πριν ακόμα αναλάβει τα καθήκοντα του διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδος. Και, όταν ανέλαβε το διεκδίκησε σθεναρά. Το είπε μάλιστα ανοιχτά και στο Συνέδριο που είχε γίνει στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών στις αρχές Ιουνίου, με θέμα την Ευρωπαϊκή Τραπεζική Ενωση και είχε διοργανωθεί από τον τέως πρωθυπουργό Λουκά Παπαδήμο. Τότε, ο κ. Στουρνάρας είχε επισημάνει την καίρια σημασία που έχει η συμμετοχή των ελληνικών τραπεζών στα προγράμματα ρευστότητας της ΕΚΤ και είχε εξηγήσει το θέμα των εγγυήσεων των τραπεζών που δεν δεχόταν η ΕΚΤ λόγω της χαμηλής πιστοληπτικής αξιολόγησης της χώρας, αλλά και το ζήτημα του υψηλού «κουρέματος» στις αξίες των ενεχύρων που ήταν ίσο με εκείνο που είχαν το 2010! Οταν δηλαδή οι αγορές είχαν αποκλείσει την Ελλάδα από δανεισμό και μπήκε σε πρόγραμμα στήριξης από την Κομισιόν, την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο.

«Κόκκινη» γραμμή
Από την αρχή της διαπραγμάτευσης, δηλαδή τον Ιούνιο, ο Γ. Στουρνάρας είχε βάλει μία «κόκκινη» γραμμή στον Μάριο Ντράγκι αλλά και στους Ευρωπαίους εταίρους, στρώνοντας παράλληλα και ένα «κόκκινο χαλί» για τη χώρα. Είχε πει ξεκάθαρα πως η Ελλάδα δεν αντέχει πρόσθετα μέτρα και ότι το νέο πρόγραμμα δεν μπορεί πλέον να είναι δημοσιονομικό. Αυτό αναφέρουν ασφαλείς πληροφορίες στο «Εθνος της Κυριακής» και εξηγούν ότι αυτός ήταν και ο λόγος που πρότεινε ένα πρόγραμμα που θα περιλαμβάνει τις απαιτούμενες μεταρρυθμίσεις για τις οποίες ούτως ή άλλως η χώρα μας είχε δεσμευτεί ότι θα προχωρήσει.

Το ζήτημα της εποπτείας, δηλαδή ο τρόπος που θα παρακολουθούν οι Ευρωπαίοι εταίροι και δανειστές της χώρας την πρόοδο του προγράμματος, δεν συζητήθηκε στη λεπτομέρειά του όταν ξεκίνησε η διαπραγμάτευση. Συζητήθηκε όμως από την αρχή η ύπαρξη μίας «ανοιχτής γραμμής» χρηματοδότησης για τη χώρα μας σε περίπτωση που χρειαστεί. Οσο όμως και αν ήθελε η ΕΚΤ να κάνει τα... στραβά μάτια για την Ελλάδα και τις υπόλοιπες χώρες του ευρωπαϊκού Νότου, το ανυπέρβλητο εμπόδιο προερχόταν από τον σκληρό πυρήνα των χωρών του Βορρά που βρίσκεται γύρω από τη Γερμανία και που δεν ήθελε να ακούσει καν για μία τέτοια προοπτική. Διεμήνυαν στον διοικητή της ΤτΕ Γιάννη Στουρνάρα αλλά και στον Μάριο Ντράγκι ότι όσο η χώρα μας έχει πιστοληπτική διαβάθμιση κάτω του «ΒΒΒ-» δεν θα αντλήσει ούτε... ευρώ από τα εν λόγω προγράμματα.

Οι σκληρές διαπραγματεύσεις συνεχίζονταν μεταξύ Στουρνάρα και Ντράγκι εν μέσω όλων των προαναφερόμενων αγκαθιών. Την προηγούμενη Τρίτη, ο διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος ταξίδεψε στη Φρανκφούρτη για τον τελευταίο γύρο διαπραγματεύσεων, εν μέσω ξεπουλήματος των ελληνικών τίτλων στις αγορές από διεθνείς επενδυτές.

Ο Γιάννης Στουρνάρας, που θήτευσε υπουργός Οικονομικών από τον Ιούνιο του 2012 έως τον προηγούμενο Ιούνιο, ήταν σε θέση να ξέρει καλύτερα από κάθε άλλον ότι η μοναδική, άμεση διέξοδος για να μπορέσει η ελληνική οικονομία να ανασάνει ήταν η συμμετοχή των ελληνικών τραπεζών στα προγράμματα ρευστότητας της ΕΚΤ, έτσι ώστε να μπορέσουν να χρηματοδοτήσουν την εγχώρια επιχειρηματικότητα.

Γι' αυτό πληροφορίες λένε ότι ο Στουρνάρας είπε στον Ντράγκι ότι «η Ελλάδα έχει κάνει τη μεγαλύτερη προσαρμογή στην ιστορία του ΟΟΣΑ» και επανέλαβε στον Ευρωπαίο κεντρικό τραπεζίτη τη θέση της χώρας ότι θα υπάρχει ένα μεταρρυθμιστικό πρόγραμμα και μία ανοιχτή γραμμή πίστωσης αλλά όχι δημοσιονομικό πρόγραμμα.

Ο Ντράγκι άκουγε θετικά και για το πρόγραμμα μεταρρυθμίσεων, αφού πολλάκις έχει εκφραστεί για την αναγκαιότητα να προωθηθούν τέτοια προγράμματα από τις χώρες του Νότου (και τη Γαλλία), αλλά και για τη γραμμή πίστωσης.

Οι δύο πλευρές, ο Ντράγκι και ο Στουρνάρας, σύμφωνα με τις ίδιες πηγές δεν διαφώνησαν στη δημιουργία ενός τέτοιου πλαισίου, ωστόσο φαίνεται πως ο Ευρωπαίος κεντρικός τραπεζίτης είπε στον Ελληνα διοικητή της ΤτΕ πως «αποτελεί προϋπόθεση να μη χαλαρώσει η Ελλάδα» και εξήγησε με νόημα ότι «θα πρέπει να διατηρηθούν τα δημοσιονομικά νούμερα, μέχρι το δημόσιο χρέος να μειωθεί δραστικά».

Το βράδυ της περασμένης Τετάρτης ήταν καταλυτικό. Πληροφορίες αναφέρουν ότι η διαπραγμάτευση ήταν σκληρή και ο διοικητής της ΤτΕ ήταν κυριολεκτικά σε «ανοιχτή» τηλεφωνική γραμμή με τον πρωθυπουργό, Α. Σαμαρά. Ο διοικητής της ΤτΕ ρώτησε τον Ντράγκι «πώς είναι δυνατόν να μην ενδιαφέρεται η Ευρώπη για την προοπτική και τη δυναμική μίας χώρας που έχει κάνει μία τόσο μεγάλη προσπάθεια και θυσίες και η οικονομία της έχει ''στεγνώσει''.

Πώς είναι δυνατόν να μη δίνεται μία βοήθεια ρευστότητας για να τονωθεί η επιχειρηματικότητά της;». Και ο Ντράγκι τού απάντησε διά της ερωτήσεως «πώς είναι δυνατόν ο πρωθυπουργός της χώρας να ανακοινώνει ότι μονομερώς θα διακόψει το πρόγραμμα και ότι θα καλύπτει τις χρηματοδοτικές ανάγκες της χώρας από τις αγορές;». Ο Γ. Στουρνάρας, που ήταν σε τηλεφωνική επικοινωνία με τον πρωθυπουργό, αρνήθηκε ότι αυτό έχει συμβεί και τότε έβγαλε το iPad και έδειξε τα ελληνικά ηλεκτρονικά μέσα ενημέρωσης που μετέφεραν δηλώσεις του κ. Σαμαρά ότι «όλα αυτά θα γίνουν σε συντονισμό με τους εταίρους μου».

Κάπως έτσι κλείστηκε την Τετάρτη αργά το βράδυ η συμφωνία για την τοποθέτηση... αναπνευστήρα στην ελληνική οικονομία και όχι διότι οι αγορές ξεπουλούν τους ελληνικούς τίτλους λόγω πολιτικής αστάθειας και του θολού τοπίου για την ύπαρξη προγράμματος και εποπτείας στη χώρα.

Ελένη Κομίνη
ekomini@gmail.gr