ΓΥΡΙΣΜΑΤΑ

Μια ταινία με αίμα για μια βίαιη Ελλάδα

Το φαινόμενο της λαθρομετανάστευσης τροφοδότησε με ιδέες την τελευταία δημιουργία του Κωνσταντίνου Γιάνναρη «Μan in the sea», που διαδραματίζεται εξ ολοκλήρου σε ένα πετρελαιοφόρο

ΓΙΑΝΝΗΣ ΖΟΥΜΠΟΥΛΑΚΗΣ | Κυριακή 4 Ιουλίου 2010

Το τεράστιο πλοίο στην προβλήτα της Δραπετσώνας σε κέρδιζε με το που το αντίκριζες. Πετρελαιοφόρο, μήκους 190 μέτρων, σκουριασμένο και γέρικο αλλά επιβλητικό και υπερήφανο. Πέντε όροφοι από το κατάστρωμα και πάνω, άλλοι τόσοι από το κατάστρωμα και κάτω. «Scottish Βard Douglas» διάβαζες στην επιγραφή του στην πρύμνη, ανάμεσα στα πολύ πιο μοντέρνα «Εasy Life Valetta» και «Santa Μaria Ι Μonrovia». Κοιτάζοντας προς τη μεριά του από την προβλήτα, προτού ανεβείς την ξύλινη ανεμόσκαλα, νόμιζες ότι έβλεπες πολυκατοικία σε εργατική συνοικία. Από σχοινιά και κάγκελα κρέμονταν πετσέτες και ρούχα, ενώ το ξεθωριασμένο κεραμιδί χρώμα και το παλαιομοδίτικο σκούρο μπλε φουγάρο πρόδιδαν την ηλικία του πλοίου που κατασκευάστηκε τη δεκαετία του ΄70.

Το «Scottish Βard» δείχνει να είναι το ιδανικό σκηνικό για ό,τι ο σκηνοθέτης Κωνσταντίνος Γιάνναρης έχει στο μυαλό του γυρίζοντας την τελευταία ταινία του «Μan in the sea». Παρ΄ ότι αφορμή της ταινίας είναι το φαινόμενο της λαθρομετανάστευσης, ο ίδιος ο Γιάνναρης προτιμά να την αποκαλεί «μια ταινία που μιλάει για την οικογένεια». Και με έναν τρόπο, αν εξετάσεις με προσοχή τα όσα η ιστορία τού «Μan in the sea» πραγματεύεται (τα οποία μάθαμε ένα δροσερό απόγευμα των αρχών του περασμένου Ιουνίου), θα δεις ότι ο Γιάνναρης δεν πέφτει έξω. Η πλοκή έχει ως αφετηρία την απόφαση του κυβερνήτη του πετρελαιοφόρου ( Αντώνης Καρυστινός ) να παρακούσει τις εντολές της εταιρείας του και να σώσει μια ομάδα λαθρομεταναστών ναυαγών. Αρχικώς η απόφασή του μοιάζει με αντιρατσιστική πράξη φιλανθρωπίας. Είναι όμως όντως έτσι; Τι ρόλο μπορεί να παίζει ο χαμός του παιδιού του καπετάνιου πριν από μερικά χρόνια από πνιγμό; Μήπως στο πρόσωπο του λαθρομετανάστη Σαμίρ βλέπει έναν «άλλο» γιο του, όχι μόνο ο ίδιος αλλά και η γυναίκα του ( Θεοδώρα Τζήμου ); Και πώς μπορούν να συνταξιδέψουν όλοι αυτοί οι άνθρωποι μαζί αν όχι με τα καλά και τα κακά που χαρακτηρίζουνμια οικογένεια;

«Αυτό που σίγουρα δεν ήθελα να κάνω ήταν να μιλήσω αναγκαστικά για τους μετανάστες» μας είπε ο Κ. Γιάνναρης. «Είδα τους μετανάστες αυτής της ιστορίας,τα παιδιά,ως μια προβληματική κοινωνία που “εισβάλλει” μέσα σε ένα πλοίο επίσης προβληματικό- μια άλλη προβληματική κοινωνία.Ολοι κουβαλούν τις δικές τους αμαρτίες,όπως και ο καπετάνιος,ο οποίος εν τέλει δεν είναι και τόσο αθώος όσο νομίζουμε».

Σε μια Ελλάδα βίαιη
Ο σπόρος της ταινίας, βέβαια, η αρχική ιδέα της, είναι μια διαφορετική υπόθεση. «Κακά τα ψέματα, στην Ελλάδα ζω» λέει ο Γιάνναρης. «Κάθε μέρα ακούμε για πλοία που ναυαγούν,για πτώματα λαθρομεταναστών που ξερνά η θάλασσα.Τα τελευταία 15 χρόνια ζούμε με αυτό το σενάριο της λεγόμενης εισβολής των ξένων. Εγώ το πήγα σε μια ακραία μορφή.Τι θα γινόταν αν αυτά τα παιδιά ήταν εγκλωβισμένα πάνω σε ένα τάνκερ, ένα εμβληματικό αρχιτεκτόνημα του 20ού αιώνα; Και η ειρωνεία της ταινίας είναι ότι,ενώ ταπαιδιά αρχίζουν την οδύσσειά τους από τη Μέση Ανατολή για την Ευρώπη, εγκλωβίζονται σε ένα πλοίο από την Ευρώπη με προορισμό τη Μέση Ανατολή...».

Ο Γιάνναρης «υπόσχεται» μια «βίαιη, γεμάτη αίμα ταινία. Ζούμε άλλωστε σε μια χώρα όπου τα τελευταία χρόνια η βία έχει αυξηθεί με ραγδαίους ρυθμούς.Είμαστε μια πολύ πιο βίαιη κοινωνία συγκριτικά με αυτήν που ήμασταν πριν από 10-15 χρόνια. Καίμε ανθρώπους ζωντανούς, πυροβολούμε παιδιά... Οταν άρχισα να γράφω το σενάριο μετακόμισα στην Κωνσταντινουπόλεως στην Ομόνοια και μου φάνηκε πάρα πολύ οικείο αυτό που έβλεπα σε σχέση με αυτό που έγραφα. Είναι ένα πλοίο σαν την πλατεία Ομονοίας».

Μπάσκετ στη θάλασσα

Η σκηνή του αγώνα καλαθοσφαίρισης ανάμεσα στους λαθρομετανάστες και στο πλήρωμα του πλοίου υπήρξε μία από τις πιο δύσκολες της ταινίας

Η σκηνή της ημέρας της επίσκεψής μας στο πλοίο ήταν ιδιαίτερα περίπλοκη, ένας αγώνας μπάσκετ ανάμεσα στο πλήρωμα και στους μετανάστες. Ενα ξύλινο δάπεδο είχε στηθεί ανάμεσα στις δύο μπασκέτες. Αριστερά και δεξιά σωλήνες και κάγκελα δυσκόλευαν ακόμη περισσότερο τις κινήσεις των ηθοποιών και του συνεργείου. Ο Αντώνης Καρυστινός περίμενε με υπομονή το δικό του γύρισμα. Δύο από τους μετανάστες, ερασιτέχνες ηθοποιοί, οι Αφγανοί Χαλίλ καιΡαχίμ, 24 και 20 ετών αντιστοίχως, δέχονταν οδηγίες για το τι πρέπει να κάνουν από τον βοηθό σκηνοθέτη. «Στήνουμε! Θα διακόψουμε για τον ήχο». Το ματς αρχίζει και η κάμερα ρολάρει.

Η μείξη ερασιτεχνών με επαγγελματίες ηθοποιούς ανέκαθεν γοήτευε τον Γιάνναρη. Ολοι οι λαθρομετανάστες είναι ερασιτέχνες που ανακάλυψε ο ίδιος ψάχνοντας στους δρόμους της γειτονιάς του στην Αχαρνών, στο Μεταξουργείο και στην Ομόνοια. «Μου βγήκαν διαμάντια» είπε ο σκηνοθέτης, για τον οποίο η χημεία ηθοποιών και μη ηθοποιών μπορεί να καταλήξει σε μια εξαιρετικά ενδιαφέρουσα αντίφαση, γιατί δημιουργείται μια όσμωση από «την αμεσότητα καιτον αυθορμητισμό που φέρνει ο ερασιτέχνης και την τέχνη που φέρνει ο επαγγελματίας». Ρόλο έπαιξε επίσης ότι, αν όχι όλα, τα περισσότερα παιδιά της ταινίας έχουν περάσει από παρόμοιες οδύσσειες με αυτήν που περιγράφεται στο «Μan in the sea».

Η γενναιοδωρία του πλοιοκτήτη
Η ανεύρεση του πλοίου όπου συμβαίνουν όλα τα παραπάνω ήταν το μεγαλύτερο στοίχημα για τον Κωνσταντίνο Γιάνναρη, ο οποίος για πρώτη φορά βγαίνει εν πλω με την κάμερά του (αργότερα θα ακολουθούσαν δύο εξίσου δύσκολες σκηνές: του ναυαγίου του πλοίου των λαθρομεταναστών στην Ελευσίνα και ενός θαλάσσιου κυνηγητού με σκάφη). Το ψάξιμο για την ανεύρεση του πλοίου διήρκεσε παραπάνω από έναν χρόνο. Το ενοίκιο των πλοίων που εξετάστηκαν ήταν τεράστιο για τα μέτρα της παραγωγής, η οποία αγγίζει τα 900.000 ευρώ χω ρίς τη συμβολή του Εurimages, όπως μας είπε ο παραγωγός τού «Μan in the sea» Γιώργος Λυκιαρδόπουλος. «Πέντε ως δεκαπέντε χιλιάδες ευρώ καθημερινό νοίκι για τη χρήση ενός πλοίου για έναν ολόκληρο μήνα ήταν απλησίαστο νούμερο».

Εν τέλει ο ίδιος ο Γιάνναρης ήταν που βρήκε άκρη για το πλοίο ανοίγοντας συζήτηση σε ένα... μπαρ. «Ετυχε να μιλήσω σε κάποιον που είχε έναν γνωστό, ο οποίος είχε έναν άλλον γνωστό, ο οποίος είχε έναν άλλον γνωστό,και κάπως έτσι καταλήξαμε στο “Scottish Βard”. Και νιώθω ολοκληρωτικά ευγνώμων απέναντι σε αυτόν τον “τρελό” από την Κεφαλλονιά που του ζήτησα το πλοίο του και μου είπε “Ο.Κ., πάρ΄ το!”» είπε για τον πλοιοκτήτη Γεράσιμο Χριστοδουλάτο και την εταιρεία Μerchand Μarine Μanagement που του παραχώρησαν το «Scottish Βard» έπειτα από ένα ταξίδι στην Κροατία.

Τα γυρίσματα του «Μan in the sea» υπήρξαν τα πιο δύσκολα της καριέρας του Γιάνναρη. «Προσωπικά στον κινηματογράφο δεν με ενδιαφέρει καθόλου η έννοια του χρόνου, την βρίσκω passe και ο νοών νοείτο» είπε καπνίζοντας το ένα στριφτό μετά το άλλο ανάμεσα σε σύντομες ρουφηξιές από τον εσπρέσο του. «Με ενδιαφέρει ο χώρος. Η αρχιτεκτονική και ο τρόπος που επιδρά στους ήρωες βρισκόταν πάντα στις προτεραιότητές μου, είτε πρόκειται για ένα λεωφορείο,μια πολυκατοικία,μια διαδρομή σε ένα road movie ή οι δρόμοι σε μια γειτονιά» (σ.σ.: «Ομηρος», «Δεκαπενταύγουστος», «Από την άκρη της πόλης»).

Ο «ΜΙΚΡΟΣ» ΚΑΙ Ο ΘΗΣΑΥΡΟΣ

Ο Αντώνης Καρυστινός (στην αριστερή φωτογραφία) δεν βρισκόταν στα αρχικά πλάνα του Κ.Γιάνναρη για τον ρόλο του κυβερνήτη του «Lucky Lady». «Μου φάνηκε κάπως μικρός για τον ρόλο και αυτός που πραγματικά ήθελα ήταν ο Βόσνιος(σ.σ.: ηθοποιός,σκηνοθέτης και σεναριογράφος)Μπράνκο Τζούριτς».Ωστόσο ο Τζούριτς θα «έβγαζε» πολύ δύσκολα το ελληνικό στοιχείο που ο Γιάνναρης ήθελε, ενώ,αντιθέτως,ο Καρυστινός μπορούσε να μιλήσει τα αγγλικά που ο καπετάνιος έπρεπε να ξέρει.«Επίσηςο Τζούριτς θα μου ζητούσε πολλά λεφτά»είπε χαριτολογώντας ο σκηνοθέτης.Από την πλευρά του, ο Καρυστινός αποκάλεσε τον ρόλο του κυβερνήτη «δώρο για κάθε ηθοποιό».

Για τον ρόλο της καπετάνισσας δεν ετέθη καν ζήτημα από τον Γιάνναρη ότι θα δινόταν στηΘεοδώρα Τζήμου(δεξιά στη φωτογραφία με τονΝίκο Τσουράκη ).«Η Θεοδώρα είναι ένα δεδομένο»είπε ο σκηνοθέτης για τη «μούσα» του,η οποία έχει εμφανιστεί σε όλες τις ελληνικές ταινίες του.«Είναι ένα κεφάλαιο για τον σύγχρονο ελληνικό κινηματογράφο και μπορεί να παίξει δυσνόητα πράγματα για το ευρύ κοινό.Πλέον μιλάμε με τα μάτια».

ΕΝΑΝΤΙΟΝ ΤΗΣ ΠΡΟΧΕΙΡΟΤΗΤΑΣ

Ολα τα πρόσωπα που υποδύονται τους λαθρομετανάστες είναι ερασιτέχνες ηθοποιοί τους οποίους ο Κ. Γιάνναρης ανακάλυψε «οργώνοντας» περιοχές όπως η Ομόνοια,η Αχαρνών και το Μεταξουργείο.Οι πρόβες που ακολούθησαν μαζί τους σε ένα υπόγειο της Αχαρνών,που ταίριαζε με την κλειστοφοβία των αμπαριών του πλοίου, ήταν πολύμηνες

Γαλουχημένος στην Αγγλία (όπου και γύρισε την πρώτη ταινία του,«Κοντά στον παράδεισο»,1995),ο Κωνσταντίνος Γιάνναρης έχει μάθει να δουλεύει με οργάνωση και μέθοδο.Δεν του αρέσει η προχειρότητα,γι΄ αυτό και μπορεί να ακουστεί κάπως σκληρός ακόμη και προς τους στενούς συνεργάτες του όταν μιλάει για τον τρόπο με τον οποίο γίνονται τα πράγματα στην Ελλάδα. «Προσπαθείς να κάνεις κάτι παραπάνω από το βιοτεχνικό και βλέπεις ότι δεν υπάρχει η βιομηχανία για να το υποστηρίξει.Είμαστε μια χώρα οικονομικά στον αέρα και ως φυλή έχουμε μια δυσκολία στην οργάνωση. Δεν είμαστε καθόλου professional».

Ο ίδιος νιώθει εντάξει για τον τρόπο με τον οποίο δούλεψε και προετοιμάστηκε προτού αρχίσουν τα γυρίσματα.Για να μάθει τι σημαίνει ζωή στο πλοίο αλλά και για να κατανοήσει την αρχιτεκτονική ενός τεράστιου σκάφους πέρασε εβδομάδες ολόκληρες στον Περσικό Κόλπο το καλοκαίρι του 2005 ταξιδεύοντας επάνω στο δεξαμενόπλοιο «Lucky Trader»,ένα από τα μεγαλύτερα και πιο σύγχρονα πλοία στον κόσμο.Κατά τη διάρκεια της παραμονής του στο πλοίο κράτησε ημερολόγιο και οι σημειώσεις του τον βοήθησαν στη συγγραφή του σεναρίου,το οποίο άλλαξε...14 φορές!

Η ταινία «Μan in the sea» δεν έχει προς το παρόν βρει διανομή αλλά,σύμφωνα με τον Κ. Γιάνναρη,ο διευθυντής του Κινηματογραφικού Φεστιβάλ Βερολίνου Ντίτερ Κόσλικ έχει δείξει ενδιαφέρον, επομένως μπορεί ναπαιχτεί στην επόμενη Μπερλινάλε τον Φεβρουάριο.Αν δεν αλλάξει κάτι στην πορεία,θα τη δούμε στην Ελλάδα τον ερχόμενο χειμώνα.

Διαβάστε περισσότερα: http://www.tovima.gr/default.asp?pid=2&ct=34&artId=341363&dt=04/07/2010#ixzz0solXFRhA