Κοινωνία & Πολιτισμός | 13.01.2012

Η υπόμνηση ενός αιθεροβάμονος

Μετά τον φιλόσοφο Γιούργκεν Χάμπερμας τώρα και ο Γερμανός συγγραφέας Ίνγκο Σούλτσε εκτιμά την πρόταση Παπανδρέου για δημοφήφισμα σαν καίρια δημοκρατική πρωτοβουλία. Μια ιδέα που λοιδορήθηκε, αλλά δεν λέει να ξεχαστεί.

Στα τέλη του περασμένου χρόνου η αναπάντεχη ιδέα του Γιώργου Παπανδρέου να προσφύγει σε δημοψήφισμα για να αποφασίσει ο κυρίαρχος λαός αν θέλει το ευρώ και κατά συνέπειαν αν είναι διατεθειμένος να υποστεί τις θυσίες που συνεπάγεται η παραμονή της Ελλάδας στην ευρωζώνη κρίθηκε ποικιλοτρόπως. Στην Ελλάδα θεωρήθηκε μεγάλη αστοχία, χωρίς προσυνεννόηση με τους εταίρους, ίσως μια άτακτη φυγή προς τα εμπρός. Στο εξωτερικό κρίθηκε εν πολλοίς ως αφόρητος αιφνιδιασμός και ριψοκίνδυνη πρωτοβουλία. Στο εσωτερικό και το εξωτερικό αυτοί που χειρίζονται τη δημοκρατία διαφώνησαν, στο εξωτερικό όμως η ιδέα συζητείται ακόμα και – ω του θαύματος – αυτοί που στοχάζονται τη δημοκρατία εξακολουθούν να δείχνουν σεβασμό για την πρωτοβουλία Παπανδρέου.

Στην αρένα της ιστορίας

Jürgen HabermasΠρώτος και καλύτερος ο σημαντικότερος εν ζωή Γερμανός φιλόσοφος Γιούργκεν Χάμπερμας. Αντιλήφθηκε την παρέμβαση σαν μια έστω και εξαιρετικά βραχύβια απόπειρα να συρθεί ο λαός, που έχει καταδικαστεί να θεάται παθητικά τα τεκταινόμενα, στην αρένα και να γίνει πάλι πρωταγωνιστής της ιστορίας. Αλλά δεν είναι μόνον ο Χάμπερμας. Ο συγγραφέας Ίνγκο Σούλτσε για παράδειγμα επανήλθε χθες με άρθρο του στην Süddeutsche Zeitung του Μονάχου. Ο Ίνγκο Σούλτσε, να το υπενθυμίσουμε, είναι το κατ’ εξοχήν συγγραφικό ταλέντο της ανατολικής Γερμανίας, ούτε πενηντάρης, ένας χαρισματικός βάρδος που έδωσε φωνή στους χαμένους της γερμανικής ενοποίησης με βιβλία μεταφρασμένα και στα ελληνικά, όπως το 33 στιγμές ευτυχίας, το Απλές ιστορίες ή το Καινούργιες ζωές. Στο άρθρο του ο Σούλτσε μιλά γενικότερα για την αποσάθρωση της δημοκρατίας, για την κοινωνική και οικονομική πόλωση μεταξύ πλούσιων και φτωχών, για την κατάρρευση του κοινωνικού κράτους, για την ιδιωτικοποίηση ευρύτατων τομέων της δημόσιας ζωής και άρα την υποταγή τους στις επιταγές της οικονομίας, για τη φλυαρία των ΜΜΕ επί παντός πλην των ουσιαστικών.

Τα φρένα του καπιταλισμού

Ingo SchulzeΜας ενδιαφέρει ειδικά ένα σημείο. Το διαβάζουμε: «Ο καπιταλισμός δεν χρειάζεται δημοκρατία, χρειάζεται σταθερότητα και συνέχεια. Οι αντιδράσεις για το δημοψήφισμα που εξαγγέλθηκε στην Ελλάδα και η άμεση απόσυρση της πρότασης δείχνουν ότι όταν οι δημοκρατικοί θεσμοί  λειτουργούν εκλαμβάνονται σαν αντίπαλη δύναμη και φρένο του καπιταλισμού». Ιδού λοιπόν μια ακόμη απρόσμενη συνηγορία υπέρ της πρωτοβουλίας Παπανδρέου. Ανεξάρτητα από τα όποια περιορισμένα και ειδικά κίνητρα ενός πολιτικού, αλλά και ευρύτερα του κάθε δρώντος πολίτη, μια ιδέα, μια κίνηση, μια πρωτοβουλία έχει πολύ συχνά ευρύτερο βεληνεκές από τον αρχικό συλλογισμό ή και υπολογισμό του δράστη. Το δημοψήφισμα Παπανδρέου που δεν θα γίνει ποτέ εξελήφθη και ως συμβολική χειρονομία ενός αποχωρούντος από τον χειρισμό της δημοκρατίας. Και ταυτόχρονα μια υπόμνηση του πόσο η ίδια η δημοκρατία έχει απομακρυνθεί από την αναβάπτιση των επιλογών της στη βούληση του ρητορικά πλέον μόνο κυρίαρχου λαού. Και η υπόμνηση μόνον αυτού του στοιχειώδους αρκούσε για να επισύρει το ανάθεμα και τις κατάρες σε βάρος ενός αιθεροβάμονος Έλληνα πρωθυπουργού.

Σπύρος Μοσκόβου

Υπεύθ. σύνταξης: Κώστας Συμεωνίδης

 dw