Το τείχος έπεσε, το εμπάργκο μένει

Η αμερικανική σημαία κυματίζει και πάλι, έπειτα από 54 χρόνια, πάνω από την πρεσβεία των Ηνωμένων Πολιτειών στην Αβάνα, σηματοδοτώντας την έναρξη μιας «νέας εποχής» στις ταραχώδεις σχέσεις ΗΠΑ - Κούβας.

Ο Τζον Κέρι κατά την επίσκεψή του στην Αβάνα πήγε και στο σπίτι του Ερνεστ Χέμινγουεϊ, που λειτουργεί ως μουσείο. Στις δηλώσεις του, ο Αμερικανός υπουργός Εξωτερικών διεμήνυσε ότι ο λαός της Κούβας θα ωφεληθεί περισσότερο από μια αυθεντική δημοκρατία

Αυτή η «νέα εποχή» ωστόσο, που εγκαινίασε ο Αμερικανός υπουργός Εξωτερικών, Τζον Κέρι, την περασμένη Παρασκευή με την «ιστορική» παρουσία του στην Αβάνα, εξακολουθεί να βρίθει... παλαιών «αγκαθιών», τα οποία θα πρέπει φυσικά να ξεπεραστούν, προκειμένου οι αμερικανο-κουβανικοί δεσμοί να περάσουν στο επόμενο στάδιο της ουσιαστικής αποκατάστασης.

Το εορταστικό κλίμα, μέσα στο οποίο επαναλειτούργησαν οι πρεσβείες των δύο χωρών (της Κούβας στην Ουάσιγκτον τον Ιούλιο και της Αμερικής στην Αβάνα τον Αύγουστο), δίνει πλέον τη θέση του σε έναν νέο κύκλο, λιγότερο εορταστικών, διαβουλεύσεων.

Οι διμερείς συνομιλίες πρόκειται να ξεκινήσουν στην κουβανική πρωτεύουσα στις αρχές Σεπτεμβρίου και αναμένονται... ακανθώδεις. Τα «αγκάθια» φάνηκαν άλλωστε και κατά τα εγκαίνια της αμερικανικής πρεσβείας την προηγούμενη Παρασκευή στην Αβάνα, με τους υπουργούς Εξωτερικών των δύο χωρών να ανταλλάσσουν... αιχμές περί «αυθεντικής Δημοκρατίας» και «ανθρωπίνων δικαιωμάτων».

Μία Κουβανή ντυμένη στα χρώματα της αμερικανικής σημαίας περπατά σε δρόμο της Αβάνας

«Συνεχίζουν να υπάρχουν ζητήματα πάνω στα οποία διαφωνούμε ή όπου το έδαφος δεν είναι ακόμη αρκετά ώριμο για μεταβάσεις, συζητήσεις ή μετασχηματισμούς», δήλωσε χαρακτηριστικά ο Τζον Κέρι, σημειώνοντας ότι η ατζέντα των θεμάτων είναι «μεγάλη». Τα ανοιχτά ζητήματα αναμένεται πιο συγκεκριμένα να χωριστούν σε τρεις κατηγορίες ανάλογα με τον βαθμό δυσκολίας τους και να αρχίσουν να συζητούνται παράλληλα.

Στην πρώτη θα συμπεριληφθούν «σχετικώς απλά» θέματα που εμπίπτουν σε τομείς όπως είναι η προστασία του περιβάλλοντος, η αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, η καταπολέμηση του εμπορίου ναρκωτικών και η συνεργασία στη θάλασσα (επιχειρήσεις έρευνας και διάσωσης κ.ά.). Στη δεύτερη θα ενταχθούν πιο περίπλοκα ζητήματα στα οποία ωστόσο μπορεί να υπάρξει συμφωνία, όπως είναι η αεροπορική σύνδεση των δύο χωρών, οι τηλεπικοινωνίες και τα ταχυδρομεία.

Οσο για τα πραγματικά μεγάλα «αγκάθια» (το εμπορικό εμπάργκο των ΗΠΑ, ο σεβασμός των ανθρωπίνων δικαιωμάτων από το κουβανικό καθεστώς, η λειτουργία του Γκουαντάναμο, η ανταλλαγή... φυγάδων μεταξύ των δύο χωρών, η εθνικοποίηση των περιουσιών των Αμερικανών που ζούσαν στην Κούβα πριν από την επανάσταση του 1959 κ.ά.), αυτά υπάγονται στην τρίτη κατηγορία και μάλλον θα συζητούνται... για χρόνια. Κορυφαίοι Κουβανοί αξιωματούχοι έχουν ξεκαθαρίσει άλλωστε ότι ο δρόμος για την εξομάλυνση των αμερικανοκουβανικών σχέσεων θα είναι μακρύς, ενώ η καχυποψία παραμένει.

Δεν είναι λίγοι, για παράδειγμα, εκείνοι εντός της Κούβας που εκτιμούν ότι αφού οι ΗΠΑ δεν κατάφεραν όλες τις περασμένες δεκαετίες να ανατρέψουν το καθεστώς των αδελφών Κάστρο «με το κακό» (εμπάργκο, προπαγάνδα, απόβαση στον Κόλπο των Χοίρων κ.ά.), θα επιχειρήσουν τώρα να το ανατρέψουν «με το καλό», υπονομεύοντάς το εκ των έσω.

Μήνυμα
Οι αμερικανικές διαθέσεις άλλωστε είναι ξεκάθαρες, όπως φάνηκε και από τις δηλώσεις του υπουργού Εξωτερικών, Κέρι, που δεν παρέλειψε να σημειώσει την περασμένη εβδομάδα από την Αβάνα ότι «ο λαός της Κούβας θα ωφεληθεί περισσότερο από μια αυθεντική δημοκρατία, όπου οι άνθρωποι είναι ελεύθεροι να επιλέγουν τους ηγέτες τους, να εκφράζουν τις ιδέες τους και να ασκούν τη θρησκευτική τους πίστη, όπου οι θεσμοί λογοδοτούν σε αυτούς τους οποίους υπηρετούν και όπου η κοινωνία των πολιτών είναι ανεξάρτητη και της επιτρέπεται να ανθεί».

Αλλά και πίσω στις ΗΠΑ, η καχυποψία... ανθεί, ειδικά στις τάξεις των Ρεπουμπλικάνων που απειλούν να τινάξουν στον αέρα την όποια ενδεχόμενη συμφωνία για άρση του εμπάργκο. Με δεδομένο δε ότι οι Ρεπουμπλικάνοι έχουν την πλειοψηφία στο Κογκρέσο, η εν λόγω απειλή αποκτά αυτομάτως ρόλο ρυθμιστή των εξελίξεων.

ΤΑ ΜΕΓΑΛΑ ΑΓΚΑΘΙΑ

Αμερικανικό εμπάργκο
Οι Κουβανοί ζητούν επιμόνως την άρση του. Οι Αμερικανοί ωστόσο θέτουν ως προϋπόθεση για μια τέτοια εξέλιξη τον προηγούμενο σεβασμό των πολιτικών ελευθεριών εντός της Κούβας, πράγμα που η Αβάνα φυσικά απορρίπτει ως απόπειρα υπονόμευσης του καθεστώτος. Οι Ρεπουμπλικάνοι απειλούν να καταψηφίσουν κάθε πρόταση για άρση στο Κογκρέσο.

Γκουαντάναμο
Η Κούβα ζητά να της δοθεί πίσω η ναυτική βάση του Γκουαντάναμο. Η κυβέρνηση Ομπάμα ωστόσο δεν είναι διατεθειμένη να συζητήσει ένα τέτοιο ενδεχόμενο. Σημειώνεται ότι οι ΗΠΑ ενοικιάζουν τη στρατιωτική βάση από το 1903. Το κουβανικό καθεστώς αρνείται ωστόσο να εισπράξει το ενοίκιο και μιλάει για αμερικανική κατοχή, καθώς δεν αναγνωρίζει τη συμφωνία ενοικίασης.

Ανθρώπινα δικαιώματα
Οι Αμερικανοί θέτουν ως προϋπόθεση για την περαιτέρω εξομάλυνση των αμερικανο-κουβανικών σχέσεων τον σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων από το καθεστώς Κάστρο (βλέπε πολιτικές ελευθερίες). Για την Αβάνα ωστόσο από την άλλη, το συγκεκριμένο θέμα αποτελεί ζήτημα εσωτερικής ασφάλειας και προάσπισης του καθεστώτος.

ΓΙΩΡΓΟΣ ΣΚΑΦΙΔΑΣ