Στη Γάζα τα παιδιά ζωγράφισαν τουρκικές σημαίες στα μάγουλα...

ΤΟΥ ΔΗΜΗΤΡΗ ΟΥΖΟΥΝΙΔΗ

dimitouz@yahoo.gr

Οσα σημειώθηκαν τα ξημερώματα της Δευτέρας έπαιξαν καταλυτικό ρόλο στην ανάδειξη της Τουρκίας ως ισχυρής δύναμης στη Μέση Ανατολή και στο διεθνές διπλωματικό προσκήνιο. Η τουρκική κυβέρνηση άδραξε την ευκαιρία που της παρουσιάστηκε με την παγκόσμια κατακραυγή για να αποδείξει ότι είναι σε θέση να ηγηθεί του μουσουλμανικού κόσμου, επιδιώκοντας να αποκομίσει πολιτικά και οικονομικά οφέλη. Αρκεί να λάβει κανείς υπόψη του τη συμπάθεια των μουσουλμάνων στον ίδιο τον Ερντογάν.

Ο Τούρκος πρωθυπουργός έγινε δημοφιλής στις μουσουλμανικές χώρες μετά την αποχώρησή του από το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ στο Νταβός, στις 29 Ιανουαρίου του 2009, αφού προηγουμένως επέκρινε τον Ισραηλινό πρόεδρο, Σιμόν Πέρες, για την επίθεση του ισραηλινού Στρατού στη Λωρίδα της Γάζας. Η δημοτικότητά του -και γενικότερα της Τουρκίας- ανέβηκε κι άλλο λόγω της στάσης που κράτησε απέναντι στο Ισραήλ μετά το ρεσάλτο των κομάντος. Από την Αίγυπτο μέχρι την Ινδονησία, ο Ερντογάν εκθειάζεται από μουσουλμάνους οι οποίοι αναγνωρίζουν ότι βγήκε μπροστά απαιτώντας την τιμωρία του Ισραήλ και ότι έπραξε όσα δεν έκαναν οι κυβερνήσεις των χωρών τους εδώ και πολλά χρόνια.

Το πρωτοφανές κλίμα συμπάθειας προς την Τουρκία από τους λαούς των αραβικών κρατών, ορισμένα από τα οποία αποτελούσαν τμήμα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, καθώς και άλλων μουσουλμανικών χωρών, φάνηκε και από τις τουρκικές σημαίες που κυμάτιζαν στη διάρκεια των αντισραηλινών διαδηλώσεων από τη Σιδώνα μέχρι την Ντάκα και από το Κάιρο μέχρι το Κουβέιτ. Η εξωτερική πολιτική που ακολουθείται από την κυβέρνηση, η οποία χαρακτηρίζεται από Τούρκους και ξένους ειδικούς ως «νεοοθωμανική» αποτελεί ιδέα του υπουργού Εξωτερικών, Αχμέτ Νταβούτογλου. Η ανάκληση του Τούρκου πρέσβη από το Ισραήλ, η ακύρωση τριών κοινών πολεμικών ασκήσεων, η έκτακτη συνεδρίαση του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ με πρωτοβουλία της Τουρκίας, η δήλωση του Ερντογάν ότι στο εξής η χώρα του θα στηρίζει πάντα τους Παλαιστινίους, αποτελούν δείγμα γραφής της πολιτικής που σκοπεύει η Τουρκία να ακολουθήσει απέναντι στο Ισραήλ.

Η φιλοϊσλαμική τουρκική κυβέρνηση επιδιώκει εδώ και μερικά χρόνια να βελτιώσει τις σχέσεις της γειτονικής χώρας με τα μουσουλμανικά κράτη και το έχει πετύχει σε μεγάλο βαθμό. Η συμφωνία ελεύθερου εμπορίου με τη Συρία και η βελτίωση των εμπορικών σχέσεων με τα αραβικά κράτη και το Ιράν συνέβαλαν στην αλματώδη αύξηση των εξαγωγών τουρκικών προϊόντων προς αυτήν την περιοχή. Οι τουρκικές σαπουνόπερες σημειώνουν υψηλή τηλεθέαση στα αραβικά τηλεοπτικά κανάλια και οι τουρίστες από το Ιράν και τις αραβικές και μουσουλμανικές χώρες προς την Τουρκία αυξήθηκαν ραγδαία. Επιπλέον, η Τουρκία πέτυχε ευνοϊκές συμφωνίες στον ενεργειακό τομέα με το Ιράν. Επιστέγασμα, σε πολιτικό επίπεδο, αυτής της προσέγγισης αποτέλεσε η συμφωνία που από κοινού πέτυχε με τη Βραζιλία σχετικά με το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν.

Συμφέροντα στο εσωτερικό

Η στάση της τουρκικής κυβέρνησης απέναντι στο Ισραήλ εξυπηρετεί και τα συμφέροντά της στο εσωτερικό. Το κυβερνών Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP) ελπίζει ότι θα συσπειρώσει τους μουσουλμάνους ψηφοφόρους και θα κερδίσει ψήφους από την κατακερματισμένη Αριστερά στην Τουρκία, ώστε να καταφέρει να προωθήσει την αναθεώρηση του Συντάγματος, με την οποία θέλει να θέσει υπό έλεγχο τους κεμαλικούς δικαστικούς και στρατιωτικούς. Η κυβέρνηση οργανώνει σχετικό δημοψήφισμα το Σεπτέμβριο. Απώτερος στόχος του AKP είναι να μακροημερεύσει στην εξουσία, κερδίζοντας καταρχήν τις επόμενες βουλευτικές εκλογές που έχουν προγραμματιστεί για τον Ιούλιο του 2011 και προφανώς θα επιδιώξει να καταδείξει ότι δε σκοπεύει να υποχωρήσει απέναντι στο Ισραήλ για το ρεσάλτο. Πάντως, τα υπόλοιπα κόμματα έσπευσαν να υιοθετήσουν και εκείνα επικριτική πολιτική απέναντι στο Ισραήλ, σε μια προφανή προσπάθεια να μην επιτρέψουν στο κυβερνών κόμμα να καρπωθεί πολιτικά οφέλη στο εσωτερικό από την επίθεση των Ισραηλινών κομάντος.

Ρίσκο για σχέσεις με ΕΕ

Η «νεοοθωμανική» πολιτική αποτελεί σημάδι της μετατόπισης της Τουρκίας από τη σφαίρα επιρροής των ΗΠΑ και της ΕΕ σε έναν πιο ανεξάρτητο δρόμο με στόχο να αυξηθεί καταρχήν η επιρροή της στο μουσουλμανικό κόσμο, τόσο σε πολιτικό όσο και σε οικονομικό επίπεδο και να καταστεί υπολογίσιμη δύναμη σε ένα μελλοντικό πολυπολικό κόσμο.

Ωστόσο, με την υιοθέτηση πιο αυστηρής στάσης απέναντι στο Ισραήλ και με τη στροφή προς το μουσουλμανικό κόσμο, η Τουρκία ρισκάρει να προκαλέσει δυσαρέσκεια στους ευρωσκεπτικιστικούς κύκλους στην ΕΕ, όπου ήδη η διαδικασία ένταξής της χωλαίνει. Πέρα από τη Γερμανία και τη Γαλλία που αντιδρούν στην ένταξη της Τουρκίας στην ΕΕ, πολλοί στην Ευρώπη δεν αναμένεται να δουν με καλό μάτι την προοπτική ένταξης στην ΕΕ μιας χώρας που αναδεικνύεται ηγέτιδα του μουσουλμανικού κόσμου και αποκτά ισχυρό ρόλο στη διεθνή γεωπολιτική σκακιέρα. Επίσης, είναι πολύ πιθανό ότι οι σχέσεις της Αγκυρας με την Ουάσινγκτον θα διέλθουν περίοδο δοκιμασίας. Αλλωστε, η συμφωνία γύρω από το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν με την Τουρκία και τη Βραζιλία έχει δυσαρεστήσει τις ΗΠΑ, διότι υπονομεύει την προσπάθειά τους για την επιβολή κυρώσεων απέναντι σε ένα ισλαμικό καθεστώς που έχει απειλήσει το Ισραήλ.