ΝΙΚΟΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΑΡΑΣΗ πομπή προς τη σύρραξη
ΠΟΛΙΤΙΚΗ
Το μάθημα του ολέθριου έτους 1914, όταν μία δολοφονία στο Σεράγεβο βύθισε την ανθρωπότητα στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, ήταν ότι ο αυτοματισμός που πηγάζει από την ύπαρξη πολλών συμμαχιών, σε συνδυασμό με την αδιαφορία των ηγετών για τις συνέπειες των πράξεών τους, προκαλεί αλυσιδωτές αντιδράσεις οι οποίες, από ένα σημείο και μετά, οδηγούν αναπόφευκτα σε γενικευμένη σύγκρουση. Εναν αιώνα αργότερα, βλέπουμε την πολιτική κρίση που ξέσπασε στην Ουκρανία τον περασμένο Νοέμβριο να οδηγεί σε ολοένα και μεγαλύτερη ένταση μεταξύ της Ρωσίας από τη μία πλευρά και των ΗΠΑ και Ευρωπαϊκής Ενωσης από την άλλη. Δεν παρατηρούμε μόνο τις εξελίξεις, αλλά και το πώς οι πρωταγωνιστές διαχειρίζονται τις επιλογές τους, καθώς και πώς οι εξελίξεις επηρεάζουν τη συμπεριφορά τους.
Κάθε κίνηση της μιας πλευράς προκαλεί αντίδραση της άλλης, ώστε να αναγκάζεται να απαντήσει η πρώτη, προκαλώντας άλλη μία κίνηση από τη δεύτερη. Ετσι, μετά την ανατροπή του προσκείμενου προς τη Μόσχα προέδρου Γιανουκόβιτς και την επικράτηση φιλοδυτικών δυνάμεων στο Κίεβο, η Ρωσία έδρασε τάχιστα ώστε να αποσπάσει την Κριμαία από την Ουκρανία, με δημοψήφισμα, και ύστερα να την προσαρτήσει. Η απάντηση της Δύσης ήταν μια σειρά σχετικώς ανώδυνων κυρώσεων· σαν να αποδέχονταν όλοι ότι η Κριμαία, η οποία ήταν παραδοσιακό ρωσικό θέρετρο και λιμάνι του ρωσικού πολεμικού ναυτικού, ήταν χαμένη υπόθεση. Οταν, όμως, η Ρωσία στήριξε αυτονομιστές και στην Ανατολική Ουκρανία, η κυβέρνηση του Κιέβου ήταν υποχρεωμένη να υπερασπιστεί την εδαφική ακεραιότητά της. Η Δύση ήταν και αυτή υποχρεωμένη να τη στηρίξει, αλλά οι Ευρωπαίοι δεν είχαν μεγάλη διάθεση για σύγκρουση με ένα σημαντικότατο εμπορικό εταίρο και προμηθευτή του περίπου 30% του φυσικού αερίου των χωρών της Ε.Ε. Η κατάρριψη ενός επιβατηγού αεροσκάφους πάνω από περιοχή της Ουκρανίας που ελέγχεται από αυτονομιστές, και η συνέχιση της σκληρής στάσης του Ρώσου προέδρου ανάγκασαν τους Ευρωπαίους ηγέτες να υιοθετήσουν μια σκληρή, κοινή θέση εναντίον της Μόσχας, με νέες, σκληρότερες κυρώσεις. Την απάντηση της Ρωσίας την είδαμε στο δράμα (και) των Ελλήνων αγροτών, που είδαν τα προϊόντα τους να αποκλείονται από τη ρωσική αγορά.
Την περασμένη Παρασκευή το ΝΑΤΟ ενέκρινε ένα σχέδιο για δύναμη ταχείας επέμβασης, για να καθησυχάσει τα μέλη της Συμμαχίας που ήταν πρώην δορυφόροι της Σοβιετική Ενωσης, ότι το ΝΑΤΟ θα τα στηρίξει στην περίπτωση ρωσικής επίθεσης. Ενας οργανισμός, δηλαδή, που πριν από λίγο καιρό φαινόταν να αναζητεί ρόλο σε έναν κόσμο πολύ διαφορετικό απ’ αυτόν του Ψυχρού Πολέμου που τον γέννησε, έκανε μεγάλο βήμα προς νέο ψυχρό πόλεμο με τη διάδοχο της Σοβιετικής Ενωσης. Στην Ε.Ε. και στο ΝΑΤΟ, οι χώρες-μέλη που δίσταζαν να εμπλακούν σε διένεξη με τη Ρωσία έχασαν τις αναστολές τους όταν είδαν ότι η Μόσχα δεν έκανε πίσω ούτε ένα βήμα και ότι, αν αυτές δεν δρούσαν ενωμένες, θα υπέσκαπταν τον λόγο ύπαρξης και των δύο οργανισμών.
Παρά το εσωτερικό κόστος που θα μπορούσε να υποστεί κάθε κυβέρνηση για δράση εναντίον της Ρωσίας, η ανάγκη για ενότητα της Ε.Ε. και του ΝΑΤΟ υπερτερούσε των φόβων αυτών. Οι πολλές και διαφορετικές χώρες λειτούργησαν ως μία. Η Ρωσία, από την άλλη, είναι μία και ελέγχεται, ουσιαστικώς, από έναν άνθρωπο.
Είναι πολύ εύκολο για τον Βλαντιμίρ Πούτιν να δρα πάνω στη σκακιέρα της γεωπολιτικής χωρίς να τον εμποδίζουν κόμματα της αντιπολίτευσης και ο φόβος του πολιτικού κόστους. Σε αυτό έχει το πλεονέκτημα εναντίον των δημοκρατιών της Δύσης, όπου οι ψηφοφόροι γρήγορα αντιδρούν και επηρεάζουν την πορεία της πολιτικής. Από την άλλη, αυταρχικά καθεστώτα κινδυνεύουν να βρεθούν σε αδιέξοδα ακριβώς επειδή οι ηγέτες τους μπορούν να δράσουν χωρίς εμπόδια, είτε η πολιτική τους θα έχει θετικό αποτέλεσμα είτε οδηγήσει στην ήττα. Και ο κίνδυνος για τις χώρες ή τις πολιτικές δυνάμεις που προκαλούν ευρύ φάσμα άλλων δυνάμεων, είναι ότι οι πράξεις τους μπορούν να συσπειρώσουν ετερόκλητες δυνάμεις –έως και πρώην εχθρούς– εναντίον τους. Ετσι, ενώ αρχικώς θα πετύχουν τον στόχο τους να έχουν την πρωτοβουλία των κινήσεων, δεν είναι καθόλου σίγουρο ότι θα εξέλθουν νικήτριες από τη σύγκρουση.
Μέσα στο καμίνι των διεθνών εξελίξεων, με τη μαύρη τρύπα που άνοιξε στην καρδιά της Μέσης Ανατολής, με την αβεβαιότητα που κυριαρχεί στη διεθνή οικονομία, είναι αδιανόητη η σημερινή κρίση μεταξύ Ρωσίας - Δύσης. Η μόνη εξήγηση είναι ότι κανείς δεν λογάριασε τους κινδύνους της σύγκρουσης. Εάν δεν ευδοκιμήσει η εκεχειρία της Παρασκευής, οι κίνδυνοι πολλαπλασιάζονται.
Κάθε κίνηση της μιας πλευράς προκαλεί αντίδραση της άλλης, ώστε να αναγκάζεται να απαντήσει η πρώτη, προκαλώντας άλλη μία κίνηση από τη δεύτερη. Ετσι, μετά την ανατροπή του προσκείμενου προς τη Μόσχα προέδρου Γιανουκόβιτς και την επικράτηση φιλοδυτικών δυνάμεων στο Κίεβο, η Ρωσία έδρασε τάχιστα ώστε να αποσπάσει την Κριμαία από την Ουκρανία, με δημοψήφισμα, και ύστερα να την προσαρτήσει. Η απάντηση της Δύσης ήταν μια σειρά σχετικώς ανώδυνων κυρώσεων· σαν να αποδέχονταν όλοι ότι η Κριμαία, η οποία ήταν παραδοσιακό ρωσικό θέρετρο και λιμάνι του ρωσικού πολεμικού ναυτικού, ήταν χαμένη υπόθεση. Οταν, όμως, η Ρωσία στήριξε αυτονομιστές και στην Ανατολική Ουκρανία, η κυβέρνηση του Κιέβου ήταν υποχρεωμένη να υπερασπιστεί την εδαφική ακεραιότητά της. Η Δύση ήταν και αυτή υποχρεωμένη να τη στηρίξει, αλλά οι Ευρωπαίοι δεν είχαν μεγάλη διάθεση για σύγκρουση με ένα σημαντικότατο εμπορικό εταίρο και προμηθευτή του περίπου 30% του φυσικού αερίου των χωρών της Ε.Ε. Η κατάρριψη ενός επιβατηγού αεροσκάφους πάνω από περιοχή της Ουκρανίας που ελέγχεται από αυτονομιστές, και η συνέχιση της σκληρής στάσης του Ρώσου προέδρου ανάγκασαν τους Ευρωπαίους ηγέτες να υιοθετήσουν μια σκληρή, κοινή θέση εναντίον της Μόσχας, με νέες, σκληρότερες κυρώσεις. Την απάντηση της Ρωσίας την είδαμε στο δράμα (και) των Ελλήνων αγροτών, που είδαν τα προϊόντα τους να αποκλείονται από τη ρωσική αγορά.
Την περασμένη Παρασκευή το ΝΑΤΟ ενέκρινε ένα σχέδιο για δύναμη ταχείας επέμβασης, για να καθησυχάσει τα μέλη της Συμμαχίας που ήταν πρώην δορυφόροι της Σοβιετική Ενωσης, ότι το ΝΑΤΟ θα τα στηρίξει στην περίπτωση ρωσικής επίθεσης. Ενας οργανισμός, δηλαδή, που πριν από λίγο καιρό φαινόταν να αναζητεί ρόλο σε έναν κόσμο πολύ διαφορετικό απ’ αυτόν του Ψυχρού Πολέμου που τον γέννησε, έκανε μεγάλο βήμα προς νέο ψυχρό πόλεμο με τη διάδοχο της Σοβιετικής Ενωσης. Στην Ε.Ε. και στο ΝΑΤΟ, οι χώρες-μέλη που δίσταζαν να εμπλακούν σε διένεξη με τη Ρωσία έχασαν τις αναστολές τους όταν είδαν ότι η Μόσχα δεν έκανε πίσω ούτε ένα βήμα και ότι, αν αυτές δεν δρούσαν ενωμένες, θα υπέσκαπταν τον λόγο ύπαρξης και των δύο οργανισμών.
Παρά το εσωτερικό κόστος που θα μπορούσε να υποστεί κάθε κυβέρνηση για δράση εναντίον της Ρωσίας, η ανάγκη για ενότητα της Ε.Ε. και του ΝΑΤΟ υπερτερούσε των φόβων αυτών. Οι πολλές και διαφορετικές χώρες λειτούργησαν ως μία. Η Ρωσία, από την άλλη, είναι μία και ελέγχεται, ουσιαστικώς, από έναν άνθρωπο.
Είναι πολύ εύκολο για τον Βλαντιμίρ Πούτιν να δρα πάνω στη σκακιέρα της γεωπολιτικής χωρίς να τον εμποδίζουν κόμματα της αντιπολίτευσης και ο φόβος του πολιτικού κόστους. Σε αυτό έχει το πλεονέκτημα εναντίον των δημοκρατιών της Δύσης, όπου οι ψηφοφόροι γρήγορα αντιδρούν και επηρεάζουν την πορεία της πολιτικής. Από την άλλη, αυταρχικά καθεστώτα κινδυνεύουν να βρεθούν σε αδιέξοδα ακριβώς επειδή οι ηγέτες τους μπορούν να δράσουν χωρίς εμπόδια, είτε η πολιτική τους θα έχει θετικό αποτέλεσμα είτε οδηγήσει στην ήττα. Και ο κίνδυνος για τις χώρες ή τις πολιτικές δυνάμεις που προκαλούν ευρύ φάσμα άλλων δυνάμεων, είναι ότι οι πράξεις τους μπορούν να συσπειρώσουν ετερόκλητες δυνάμεις –έως και πρώην εχθρούς– εναντίον τους. Ετσι, ενώ αρχικώς θα πετύχουν τον στόχο τους να έχουν την πρωτοβουλία των κινήσεων, δεν είναι καθόλου σίγουρο ότι θα εξέλθουν νικήτριες από τη σύγκρουση.
Μέσα στο καμίνι των διεθνών εξελίξεων, με τη μαύρη τρύπα που άνοιξε στην καρδιά της Μέσης Ανατολής, με την αβεβαιότητα που κυριαρχεί στη διεθνή οικονομία, είναι αδιανόητη η σημερινή κρίση μεταξύ Ρωσίας - Δύσης. Η μόνη εξήγηση είναι ότι κανείς δεν λογάριασε τους κινδύνους της σύγκρουσης. Εάν δεν ευδοκιμήσει η εκεχειρία της Παρασκευής, οι κίνδυνοι πολλαπλασιάζονται.
No comments:
Post a Comment