Η ελεύθερη σκέψη 'απαντα' στην τρομοκρατία

Η θλίψη και ο φόβος κυριαρχούν στις ευρωπαϊκές κοινωνίες μετά τη δολοφονική επίθεση και τα γεγονότα στη Γαλλία. Το χτύπημα στη «Charlie Hebdo» ήταν ένα πλήγμα στις ανοικτές κοινωνίες και στην πρόοδο.

Το «Εθνος της Κυριακής» φιλοξενεί προσωπικότητες που με την πένα και τον λόγο τους ανέκαθεν υπερασπίζονταν την ελευθερία της έκφρασης

Νάνος Βαλαωρίτης, Ποιητής και συγγραφέας
Οι μετανάστες, δυστυχώς, θα πληρώσουν την επίθεση

Μα όλα τα μίντια εξεγέρθηκαν, υπήρξε μεγάλη διαμαρτυρία και αγανάκτηση όπως και με τον Ρούσντι! Δεν νομίζω, όμως, ότι κινδυνεύει η ελευθερία της έκφρασης. Αυτό που φοβάμαι είναι ότι θα το χρησιμοποιήσουν προς όφελός τους οι ακροδεξιοί. Δεν διαφωνεί κανείς πως ήταν φρικτό και πρόκειται για ισλαμοφασίστες. Αλλά αυτό θα χρησιμοποιηθεί στη Γαλλία εναντίον των μεταναστών. Θυμάμαι ότι στο Παρίσι υπάρχουν πολλοί μουσουλμάνοι, ειρηνικοί, φιλικοί, με τα μαγαζάκια τους και τα εστιατόριά τους, δεν είναι όλοι οι μετανάστες τζιχαντιστές, και δυστυχώς αυτοί θα την πληρώσουν σήμερα. Είναι σίγουρο αυτό. Θα μπορούσαν να είχαν γίνει συστάσεις από τη γαλλική κυβέρνηση, να είχαν προστατευθεί. Εδώ κινδύνεψε ο Ρούσντι που ήταν πολύ πιο μαλακός σε εκείνα που έγραφε. Πάντως, είναι τρομερό το να μπορούν να σε εκφοβίσουν αυτοί οι τρομοκράτες που έρχονται κι από αλλού, από μακριά.

ΚΩΣΤΑΣ ΒΕΡΓΟΠΟΥΛΟΣ,Καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Paris 8
Τα αίτια να αναζητηθούν στο αδιέξοδο των ευρωπαϊκών κοινωνιών

Του Σπύρου Δερβενιώτη

Οπωσδήποτε, η εν ψυχρώ εκτέλεση των σκιτσογράφων και συντακτών της γαλλικής σατιρικής εφημερίδας «Σαρλί» αποτελεί αποτρόπαιο εγκληματικό γεγονός που δεν μπορεί να δικαιολογείται ούτε να συγκαλύπτεται με την επίκληση καμιάς δήθεν ευαισθησίας, ούτε θρησκευτικής ούτε ιδεολογικής. Η κριτική και η σάτιρα ακόμη και των πιο ιερών και οσίων μπορεί να ενοχλεί κάποιους, ωστόσο αποτελεί αναφαίρετο δικαίωμα στη δημοκρατία, και μάλιστα κοινωνική κατάκτηση και αδιαμφισβήτητο στοιχείο προόδου. Ακόμη και αν τα επίδικα σκίτσα θεωρηθούν ανόητα, κακόβουλα και προκλητικά για κάποια τμήματα της κοινωνίας, η εκτέλεση των εμπνευστών και συντακτών τους αποτελεί ακόμη μεγαλύτερη πρόκληση, αφοί καταλύει έτσι κάθε δυνατότητα δημοκρατικής λειτουργίας και πολυφωνίας.

Ομως, πέρα από την αναγκαία άμεση καταστολή του εγκληματικού φαινόμενου, γεννιέται το ερώτημα: γιατί σήμερα εμφανίζονται τέτοιου είδους εγκληματικά φαινόμενα, ιδίως από νεαρά άτομα; Η απάντηση θα πρέπει να αναζητηθεί στη σημερινή πορεία προς το άγνωστο και το αδιέξοδο των ευρωπαϊκών κοινωνιών, και μάλιστα με δική τους επιλογή και ευθύνη. Αλλοτε, οι ευρωπαϊκές κοινωνίες αποτελούσαν υπόδειγμα ενσωμάτωσης όλο και περισσότερων κατηγοριών του πληθυσμού. Οι νέοι του '68 εξεγείρονταν ενάντια σε αυτή τη διαδικασία. Σήμερα, οι ίδιες κοινωνίες έχουν πάψει να ενσωματώνουν και αντίθετα αποκλείουν όλο και ευρύτερες κοινωνικές ομάδες και κατ' εξοχήν τους νεανικούς πληθυσμούς, από τους οποίους στερούν κάθε προοπτική για το μέλλον. Η νεανική υστερία και παράνοια που φθάνει μέχρι αυτοκαταστροφής αποτελούν ακραία φαινόμενα που όμως, μεταξύ άλλων, σηματοδοτούν επίσης την εποχή μας με τις αδιέξοδες επιλογές της. Ο κίνδυνος που αναλαμβάνει η Ευρώπη με τις σημερινές επιλογές της είναι όχι μόνον η κατάτμηση των ευρωπαϊκών κοινωνιών, αλλά και η υπονόμευση κάθε έννοιας κοινωνικής συνοχής.

Του soloup

Με τα μεταμοντέρνα ιδεολογήματα περί του δήθεν τέλους των εθνών και με την προώθηση των πολυπολιτισμικών προτύπων, στην ουσία διασπάται η ενότητα και συνοχή των σύγχρονων κοινωνιών και της δημοκρατίας για όλους, ανεξαρτήτως φυλετικής, θρησκευτικής και πολιτισμικής προέλευσης. Και ο ακόμη πιο μεγάλος κίνδυνος θα ήταν αύριο εάν κάποιοι εξτρεμιστές αναλάμβαναν να επιβάλουν αντίποινα στους χθεσινούς εξτρεμιστές. Ας ελπίσουμε ότι οι αντιδράσεις στα χθεσινά φρικτά γεγονότα δεν θα βασίζονται στον παραλογισμό που αντιπαραθέτει τις κοινότητες των πολιτών με βάση τις ιδιαιτερότητές τους, αλλά απλώς και μόνον στην υπεράσπιση της δημοκρατίας και της ελευθερίας σκέψης και έκφρασης για όλους χωρίς εξαίρεση. Το θετικό είναι ότι αμέσως μετά το εγκληματικό γεγονός στο Παρίσι σχηματίζονται σε όλη τη Γαλλία αυθόρμητες διαδηλώσεις πολιτών από κάθε προέλευση και κοινότητα για να αξιώσουν την υπεράσπιση της ελευθερίας της έκφρασης και της λειτουργίας των δημοκρατικών δικαιωμάτων.

Πάνος Χαραλάμπους, Πρύτανης ΑΣΚΤ
Δεν είναι καν μια κλασική τρομοκρατική ενέργεια, είναι και ανανδρία

Του Πέτρου Ζερβού

Πρόκειται για μια ακατανόητη πράξη πέρα από τα όρια, έξω από αυτό που λέγεται πολιτικός πολιτισμός στην Ευρώπη. Είναι μια ασύμμετρη ενέργεια και με τη μορφή που έγινε, ξεπερνά και το στοιχείο της πολιτικής ανανδρίας. Κτύπησαν ένα έντυπο φημισμένο για την κριτική του στάση και το χιούμορ. Δεν είναι ούτε καν μια κλασική τρομοκρατική ενέργεια, είναι και ανανδρία. Η αντιπαράθεση γίνεται με τα ίδια μέσα και όχι με όρους πολέμου και εξόντωσης. Είναι κάτι πέρα από ένα πλήγμα στην ελεύθερη έκφραση. Το περιοδικό αυτό είναι ένα έντυπο που ασκεί κριτική και στο σύστημα μέσα στο οποίο βρίσκεται, κάτι που καθιστά το γεγονός δύο φορές τραγικό. Εμείς που γνωρίζουμε το «Charlie» τόσα χρόνια ξέρουμε ότι αποτελεί μια περιοχή κριτικού λόγου με χιούμορ, ενώ πολλές φορές αντιμάχεται την αυθεντία του δυτικού λόγου και του πολιτικού συστήματος. Οι άνθρωποι που έχασαν τη ζωή τους ήταν ινδάλματα στην ευρωπαϊκή διανόηση και στον ευρωπαϊκό πολιτισμό. Hταν μια επίθεση άνευ όρων και ορίων και μάλιστα σε μια χώρα η οποία στον θυρεό της έχει την ελευθερία, την ισότητα και την αδελφότητα.

Σε πρώτο επίπεδο, τώρα εξηγούμε το δράμα, όμως στη συνέχεια δεν πρέπει να υποκύψουμε, αλλά να παραμείνουμε ελεύθεροι άνθρωποι με τον ουμανιστικό τρόπο και πρόταγμα τα ανθρώπινα δικαιώματα.

Δημήτρης Στεφανάκης, Συγγραφέας
Το χιούμορ και η σάτιρα είναι «αναγκαία κακά»

Του Πάνου Ζάχαρη

Εχει δίκιο ο Οκτάβιο Παζ όταν λέει ότι «το χιούμορ είναι η μεγαλύτερη επινόηση του σύγχρονου πνεύματος», η σάτιρα ωστόσο είναι μια πανάρχαια πρακτική και από αυτήν έχουν κακοπάθει οι θεματοφύλακες της αλήθειας σε κάθε εποχή. Στη σύγχρονη κοινωνία το χιούμορ και η σάτιρα είναι «αναγκαία κακά», ίσως ο πιο εύστοχος τρόπος για να εκφράσει κανείς με τόλμη και χάρη τη γνώμη του. Η δυσανεξία και στα δύο δεν σημαίνει απλώς έλλειψη φαντασίας αλλά και ελευθερίας. Πράγματι, μόνο σε έναν κόσμο τυράννων δεν έχει κανείς το δικαίωμα να αστειεύεται και μόνο σε έναν τέτοιο κόσμο δεν υπάρχει βαρύτερο αμάρτημα από το αστείο.

Το να πυροβολεί λοιπόν κάποιος την εύστοχη σάτιρα είναι σαν να πυροβολεί την ίδια την ελευθερία, κι αυτό, πιστέψτε με, κανένας Θεός δεν θα το ήθελε.

Γιώργος Πλειός, Καθηγητής στο Τμήμα Επικοι-νωνίας και ΜΜΕ του Παν. Αθηνών
Να υψωθεί αδιαπέραστο τείχος προστασίας

Του Πάανου Μαραγκού

Το άνανδρο έγκλημα αποσκοπεί να πλήξει την ελευθερία του λόγου και των ΜΜΕ. Πρέπει να υψωθεί αδιαπέραστο τείχος προστασίας αυτής της ελευθερίας από οποιονδήποτε και με οποιονδήποτε τρόπο την απειλεί. Την ίδια στιγμή, πρέπει να συνειδητοποιήσουμε ότι: α) στις σύγχρονες «πληροφοριακές επιχειρήσεις» τα ΜΜΕ θεωρούνται πλέον στρατιωτικός στόχος. Κι αυτό είναι δυτικό κατασκεύασμα. Το 1999, το ΝΑΤΟ σκότωσε σκόπιμα δημοσιογράφους στον βομβαρδισμό του JRT στη Σερβία, το 2001 στην Καμπούλ στον βομβαρδισμό του Al Jazeera. Το 2014 η ISIL δολοφονεί δυτικούς δημοσιογράφους στη Μ. Ανατολή και το 2015 στην καρδιά της Γαλλίας. Συνεπώς, είναι ανοησία ή κακοβουλία να στέκεται κάποιος στο θρήσκευμα. Αλλωστε, η συντριπτική πλειοψηφία των θυμάτων του ISIS στη Μ. Ανατολή είναι μουσουλμάνοι. β) Στους σύγχρονους πολέμους δεν υπάρχει πρώτη γραμμή, αλλά όλο το έδαφος αποτελεί πεδίο μάχης, κι αυτό επίσης είναι δυτική πρακτική. Οι εγκληματίες, αν είναι μέλη του ISIS, μετέφεραν αυτόν τον πόλεμο σε δυτικό έδαφος. γ) Στους σύγχρονους πολέμους δεν διακρίνονται οι εμπόλεμοι από τους αμάχους, όπως φάνηκε στους πολέμους των δυο προηγούμενων δεκαετιών και την 9/11. Αλλά ούτε σε αυτό είναι άμοιροι ευθυνών οι ΗΠΑ και οι σύμμαχοί τους. Η προστασία της ελευθερίας του λόγου και της ανεξαρτησίας των ΜΜΕ είναι διαρκώς αναγκαία.

ΕΛΕΝΗ ΓΚΙΚΑ - ΓΙΩΡΓΟΣ ΑΠΟΣΤΟΛΙΔΗΣ  ethnos