Τα αριστουργήματα του Γκρέκο, «μαγνήτης» για τα μουσεία της Αθήνας

Πίνακες που «μια ολόκληρη μέρα μπορείς να σταθείς μπροστά τους», εκθέσεις με έργα και ντοκουμέντα για τον Ελ Γκρέκο, τον σπουδαίο Ελληνα που από την Κρήτη στη Βενετία, στη Ρώμη και τέλος στο Τολέδο επανακαθόρισε τα όρια, τη λογική και τον τρόπο της εικαστικής δημιουργίας, συνεχίζουν να φιλοξενούνται στο Μουσείο Μπενάκη, στο Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο και στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης.

Εντυπωσιάζουν οι δημιουργίες του Ελ Γκρέκο που εκτίθενται στο Μουσείο Μπενάκη

Στη μνήμη των 400 χρόνων από τον θάνατο του μεγάλου ζωγράφου και στο πλαίσιο των εκδηλώσεων του έτους El Greco (2014), η Εθνική Πινακοθήκη έχει καλύψει τον περιβάλλοντα χώρο της πρόσοψής της με τεράστιες γιγαντοαφίσες με έργα του διάσημου ζωγράφου, ενώ σχεδιάζει αφιέρωμα μέσα στον Μάρτιο, στον χώρο της Γλυπτοθήκης οπου στεγάζεται.

Στο Κεντρικό Κτίριο του Μουσείου Μπενάκη, στον δεύτερο όροφο, συνεχίζεται η έκθεση «Ο φιλικός κύκλος του Γκρέκο στο Τολέδο», η οποία περιλαμβάνει δύο από τις σημαντικότερες προσωπογραφίες που φιλοτέχνησε ο καλλιτέχνης (από τις συλλογές του Museo del Prado, «Προσωπογραφία του Ροντρίγκο ντε λα Φουέντε» και «Προσωπογραφία του Αντόνιο ντε Κοβαρουμπίας»), καθώς και άλλα ζωγραφικά έργα, σπάνια βιβλία, χειρόγραφα και χαρακτικά του 16ου και του 17ου αιώνα που φυλάσσονται στην Εθνική Βιβλιοθήκη της Ισπανίας, στα Αρχεία του Τολέδο και σε άλλα ιδρύματα που πρόθυμα δέχτηκαν να δανείσουν τους θησαυρούς τους. Τα έγγραφα, όμως, που φιλοξενούνται προκαλούν εφάμιλλη, ίσως και μεγαλύτερη συγκίνηση από αυτή που προκαλεί η εμπειρία του να σταθείς μπροστά στον καμβά με το έργο του. Ο επισκέπτης έχει την ευκαιρία να απολαύσει μια σπουδαίας σύλληψης έκθεση που παρουσιάζει τα αποτελέσματα των ερευνών των τελευταίων δεκαπέντε ετών περίπου για τους ανθρώπους που καθόρισαν, βοήθησαν, ανέδειξαν τον Ελ Γκρέκο στο Τολέδο (έως 1/3).

Η έκθεση «Ο Δομήνικος Θεοτοκόπουλος μεταξύ Βενετίας και Ρώμης» στο Μουσείο Μπενάκη της οδού Πειραιώς επικεντρώνεται σε δύο πίνακες του Γκρέκο που εκτίθενται μόνιμα στους χώρους του Ιστορικού Μουσείου Κρήτης, στο Ηράκλειο. Πρόκειται για τη «Βάπτιση του Χριστού» και την «Αποψη του Ορους και της Μονής Σινά». Τα ιστορικά πρόσωπα που παρουσιάζονται στην έκθεση είναι ο καρδινάλιος Alessandro Farnese, ο βιβλιοθηκάριός του Fulvio Orsini, καθώς και ο μικρογράφος Giulio Clovio. Ο Γκρέκο φιλοξενήθηκε επί δύο χρόνια (1570-1572) στο Παλάτσο Φαρνέζε έπειτα από επιστολή του Giulio Clovio προς τον καρδινάλιο όπου τον χαρακτήριζε «σπάνια περίπτωση για τη ζωγραφική», ενώ για τον Fulvio Orsini οι ειδικοί πιστεύουν ότι το έργο «Αποψη του Ορους Σινά» του ανήκε και ίσως να ήταν παραγγελία δική του. Ετσι διερευνώνται τα πρώτα βήματα του καλλιτέχνη στη Δύση, τόσο στη Βενετία όσο και στην αρχή της ρωμαϊκής περιόδου της ζωής του (1567-1574). Με τη βοήθεια ζωγραφικών έργων, χαρακτικών και χειρογράφων, ο επισκέπτης μπορεί να παρακολουθήσει την εξέλιξη του φιλόδοξου και υπερήφανου ζωγράφου από την Κρήτη στα μεγάλα καλλιτεχνικά κέντρα της μετααναγεννησιακής Ιταλίας (έως 1/3).

16ος αιώνας

Τι γνωρίζουμε για την Κρήτη του 16ου αιώνα και την κοινωνία της, μέσα στην οποία γεννήθηκε, μαθήτευσε και εργάστηκε ο νεαρός Δομήνικος Θεοτοκόπουλος; Ποια κοινωνικά φαινόμενα και ποιες ιδεολογικές τάσεις σχετίζονται με τον τεχνίτη, καλλιτέχνη και λόγιο Θεοτοκόπουλο; Με αφετηρία αυτά τα ερωτήματα, η έκθεση «Ο Δομήνικος Θεοτοκόπουλος πριν από τον El Greco» στο Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο αφηγείται πτυχές του κοινωνικού και καλλιτεχνικού περιβάλλοντος της Κρήτης του 16ου αιώνα μέσα στο οποίο γεννήθηκε, μαθήτευσε αλλά και ωρίμασε εικαστικά ο Δομήνικος Θεοτοκόπουλος. Τρία έργα του Ελ Γκρέκο («Προσκύνηση των Μάγων», «Ο Ευαγγελιστής Λουκάς ζωγραφίζει την εικόνα της Παναγίας» και, το πιο ολοκληρωμένο που σώζεται, η «Κοίμηση της Θεοτόκου») από την κρητική περίοδό του «συνομιλούν» για πρώτη φορά με σύγχρονά τους, στις τρεις μεγάλες εκθεσιακές ενότητες οι οποίες περιλαμβάνουν περίπου 200 εκθέματα, σημαντικά αντικείμενα, θρησκευτικά και κοσμικά, αρχειακές πηγές, χειρόγραφα και έντυπα, εικόνες και πίνακες Κρητών και Ιταλών ζωγράφων του 16ου αιώνα.

«Ο Θάνατος στο έργο του Γκρέκο», στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης, παρουσιάζεται ταυτόχρονα με την αρχαιολογική έκθεση «Επέκεινα». Κεντρικό έκθεμα του μικρού αφιερώματος στο έργο του Γκρέκο είναι ο πίνακας του Δομήνικου Θεοτοκόπουλου «Ταφή του Χριστού» της Εθνικής Πινακοθήκης της Αθήνας.

Το έργο πλαισιώνεται από δύο Πιετά (Θρήνους) του Γκρέκο που εκτίθενται, ψηφιακά, σε φυσικό σχεδόν μέγεθος (έως 15/2). Τέλος, η Εθνική Πινακοθήκη-Μουσείο Αλεξάνδρου Σούτζου αποχαιρέτησε το έτος Γκρέκο με ένα ημερολόγιο του 2015 αφιερωμένο στον μεγάλο ζωγράφο.

Το ημερολόγιο έχει τον χαρακτηριστικό τίτλο «Του Δομήνικου Θεοτοκόπουλου, τιμής και μνήμης χάριν, για τα 400 χρόνια από τον θάνατό του» και το εισαγωγικό κείμενο που έγραψε η διευθύντρια Μαρίνα Λαμπράκη Πλάκα αναφέρεται στη ζωή και το έργο του Γκρέκο.

«Η μαγεία» αύριο με το «Εθνος της Κυριακής»

Το «Εθνος της Κυριακής» προσφέρει αύριο ένα πολυτελές βιβλίο με πλούσια εικονογράφηση και ανάλυση των σημαντικότερων έργων του Δομήνικου Θεοτοκόπουλου με τίτλο «Η μαγεία ενός μελαγχολικού ήρωα», το οποίο δίνει συνολική εικόνα του έργου του καλλιτέχνη. Αριστερά, το σπουδαίο έργο του Ελ Γκρέκο «Προσωπογραφία του Ροντρίγκο ντε λα Φουέντε» που φιλοξενείται στο Κεντρικό Κτίριο του Μπενάκη, όπου συνεχίζεται η έκθεση «Ο φιλικός κύκλος του Γκρέκο στο Τολέδο.

ΑΝΤΙΓΟΝΗ ΚΑΡΑΛΗ
akarali@pegasus.gr